Vera - 01.08.1985, Side 28

Margar tillögur voru lagðar fram á síðasta
þingi um friöar- og afvopnunarmál. Kvennalist-
inn flutti tvær tillögur til þingsályktunar, eina
um frystingu kjarnorkuvopna, aðra um friðar-
fræðslu. Auk þess voru þingkonur Kvennalist-
ans meöflutningsmenn að tillögu um kjarn-
orkuvopnalaus Noröurlönd. Engin þessara til-
lagna var afgreidd, heldur var farin sú leið að
reyna að ná samkomulagi allra flokka um stefnu
íslands I afvopnunarmálum. Samkomulag náð-
ist og veröur það aö teljast til nokkurra tíðinda
aö slík tillaga skuli hafa verið samþykkt, enda
vakti hún mikla athygli erlendis. Áöur en greint
verður frá sameiginlegu tillögunni skal vikiö aö
tillögum Kvennalistans, sem báðar voru nú
fluttar í annað sinn.
Frysting
kjarnorkuvopna
Frysting kjarnorkuvopna hefur verið mjög á dagskrá
á undanförnum árum, einkum í Bandaríkjunum. Meö
frystingu er átt viö að allri framleiðslu og tilraunum með
kjarnorkuvopn veröi hætt þegar í staö og samningar
hafnir út frá þeirri stöðu sem þá myndast. í tillögu
Kvennalistans er skorað á íslensku ríkisstjórnina að
beita sór fyrir samtíma, einhliða eða sameiginlegum
yfirlýsinaum stórveldanna um frystingu kjarnorku-
vopna. I slíkum yfirlýsingum felist:
1. „Allsherjarbann viö tilraunum með, framleiðslu á og
uppsetningu kjarnorkuvopna. Ennfremur algjöra
stöðvun á framleiöslu kjarnakleifra efna til vopna-
notkunar.
2. Frystingu sem er háð öllum þeim aðferðum til sönn-
unar og eftirlits sem þegar hafa verið samþykktar af
málsaðilum í SALT-I og SALT-ll-samningunum, auk
þeirra aöferða sem þeir hafa samþykkt í grundvallar-
atriöum I þríhliða undirbúningsviðræðum í Genf um
algjört bann við kjarnorkuvopnatilraunum.
3. Frystingu sem gildir Ifimm ártil að byrja meö en gæti
orðiö lengri ef önnur kjarnorkuveldi slást í hópinn
eins og vonir standa til."
Það þarf vart að rökstyöja tillögu sem þessa fyrir les-
endum VERU, hún felur I sér að íslendingum beri
skylda til aö láta til sín taka í alþjóðamálum í þágu friöar
og er um leiö stuðningur við hugmyndir um tafarlausa
stöðvun vígbúnaðarkapphlaupsins, með einhliða aö-
gerðum eða með samkomulagi stórveldanna. Með ein-
hliða aögerðum er auövitaö átt við skref í átt til afvopn-
unar sem bæði stórveldin hafa meira en efni á, enda
vopnabúr þeirra yfirfull og sífellt bætast ný vopn í safn-
ið.
Friðarfræðsla
Flestar ykkar muna eflaust eftir þeim miklu umræð-
um sem uröu um friöarfræöslutillögu Kvennalistans
o.fl. á sföasta ári, þegar sumir þingmenn tóku bakföll af
hneykslun yfir því að nú ætti að fara aö troöa póiitlk inn
í blessuö börnin á dagheimilunum. Svo viðkvæm eru
málefni friðarins í augum sumra. Tillagan var ekki af-
greidd í fyrra og því var hún endurflutt. Hún felur í sór
aö Menntamálaráðuneytið skuli undirbúa friöarfræðslu
á dagvistarheimilum, í grunnskólum og framhaldsskól-
um landsins. Markmið fræðslunnar verði aö glæða
skilning á mikilvægi friðar í samskiptum einstaklinga,
hópa og þjóða.
Að þessu sinni urðu litlar umræður, en Guðrún Agn-
arsdóttir greindi skilmerkilega frá því hvað í tillögunni
felst og hvernig hægt só að framkvæma friðarfræðslu.
Hún vitnaöi m.a. til skilgreiningar Anatole Pikas á friðar-
fræöslu, en hann kennir þau fræöi við Uppsalaháskóla.
Hann segir sem svo: „Friðaruppeldi er að móta geröir
og viðhorf manna I þá veru að þau minnki hættu á stríði.
Þessi áhrif mega ekki skeröa þjóöernislega eða póli-
tlska vitund manna eöa mannréttindi þeirra. Markmið-
um friöaruppeldis er unnt að ná með auknum skilningi
milli þjóða sem vlgbúast af ótta hver við aöra. Mikilvæg-
asta tæki friöaruppeldis er aukning á þekkingu og
hæfni til að leysa deilur með viðræðum deiluaöila á jöfn-
um grundvelli."
Guðrún vitnaði einnig I Stefanie Duckzek sem segir:
„Með friðarfræöslu er leitast við að dýpka vitund,
vitneskju og skilning á deilum milli einstaklinga, innan
þjóðfélags og milli þjóða. Deilur eru rannsakaöar og
orsakir þess að deilur leiða til átaka eða ofbeldis, en
þessar orsakir eru samofnar skynjunum, verömæta-
mati og viðhorfum einstaklinga. Enn fremur má finna
orsakir (félagslegri, stjórnmálalegri og efnahagslegri
gerð þjóðfélagsins. Með friðarfræðslu er hvatt til þess
að leita annarra leiða, sem fela í sér lausnir á deilum án
ofbeldis og jafnframt stuðlað að því að þroska þá hæfi-
leika sem nauösynlegir eru til að beita slíkum lausn-
um.“
Slöar í ræöunni svaröi Guörún þeim fullyrðingum að
meö friöarfræöslu ætti aö fara að troða pólitík inn í litlu
börnin: „Oröiö friðarfræðsla er gildishlaðið og e.t.v.
óheppilegt orð þar sem það býður upp á vissa mögu-
leika til misskilnings. Sumir hafa látið í Ijós ótta um aö
friðarfræöslaveröi vettvangureinhliða áróðurs. Nokkrir
hafa látið sér detta í hug aö nú ætti að fara aö kenna
stóra sannleik um alþjóðastjórnmál á dagvistarheimil-
um eöa þá aö spilla ætti saklausri bernsku meö því aö
fylla börn af ótta. Enn aðrir hafa haldið þvl fram að skól-
arnir geti alls ekki kennt um slík mál, til þess séu þeir allt
of pólitískir.
Eg tel þaö alveg Ijóst af því sem ég hef þegar sagt að
ekki er það ætlunin að kenna um alþjóöastjórnmál á
dagvistarheimilum nó heldur aö vekja ótta með litlum
börnum gagnvart einhverju sem þau skilja ekki og ráöa
ekki viö. En því má ekki gleyma að hversu vel sem við
vildum geta verndað börnin okkar þá kemur óttinn til
þeirra úr umhverfinu fyrr en síðar. Sjónvarp, myndbönd
og kvikrrtyndir flytja ofbeldi í auknum mæli aö augum og
gljúpum hugum barna og unglinga. Þaö er bæöi i frétt-
um af átökum og styrjöldum sem lýst er á sífellt óvægn-
ari hátt og einnig I leiknum myndum þar sem einstak-
lingar beita hvorn annan grófu ofbeldi í návist. Og óg vil
minna á þegar geröar voru upptækar fjölmargar ofbeld-
iskvikmyndir úr myndbandaleigum hór á s.l. vetri.
Vitneskja um tortimingargetu kjarnorkuvopna skilar
sór líka fyrr en síðar og henni fylgir ótti, vonleysi, van-
máttur og reiöi gagnvart foreldrum og hinum fullorðnu
sem búa barninu svo brothættan og ótryggan heim."
Friðarfræðslan á eflaust eftir að fá meiri umfjöllun á
næstu árum og skal forvitnum því bent á 27. hefti
Alþingistiöinda frá 1985 þar sem ræðu Guðrúnar er aö
finna.
Stefna íslendinga í
afvopnunarmálum
Sem fyrr segir samþykkti alþingi tillögu um afvopnun-
armál nú í vor og er hún fyrir margra hluta sakir nokkuð
merkileg. I tillögunni eru viöurkennd þau sjónarmiö aö
allt of miklu fjármagni só varið til vígbúnaðar f heiminum