Vera - 01.12.1988, Side 40

Utandagskrárumræða
um utanríkismál
Föstudaginn 11. nóvembersl. fórfram utandagskrárumræða á Alþingi um utanríkismál.
Ástæðan var, eins og öllum mun kunnugt, ákvörðun utanríkisráðherra, Jóns Baldvins
Hannibaissonar, um að ísland sæti hjá við atkvæðagreiðslu um þrjár merkar tillögur hjá
Sameinuðu þjóðunum. Annars vegar var um að ræða tvær tillögur um frystingu kjarna-
vopna og hins vegar fordæmingu á mannréttindabrotum ísraelsmanna á herteknum
svæðum Palestínu. Tvær þingkonur Kvennalistans, þær Guðrún Agnarsdóttir og Kristín
Einarsdóttir, tóku til máls við þessa umræðu og mótmæltu afstöðu utanríkisráðherrans.
VERU datt í hug að spyrja Kristínu, sem er fulltrúi Kvennalistans í utanríkismálanefnd,
nánar út í málin.
— I ræðu sinni á Alþingi hélt Jón Baldvin því fram aö
i fyrra hafi veriö borin upp tillaga hjá S.Þ. um hernáms-
svædi ísraelsmanna, sem hafi verid eðlisskyld þeirri
sem hann tók afstöóu til, og þá hafi íslendingar líka setið
hjá. Hvað er hæft í þessu?
,,Það hefur aldrei áður verið tekin afstaða til nákvæm-
lega eins tillögu en við höfum áður greitt atkvæöi með
svipuðum tillögum þó þær hafi kannski ekki verið eins
harðorðar í garð ísraelsmanna. Ástandið á herteknu
svæðunurn hefur hins vegar breyst verulega frá þvi í
fyrra og það eitt gefur tilefni til að endurskoða afstöðu ís-
lendinga. Það sem fer fyrir brjóstið á Jóni Baldvin og
fleirum er að ísrael er einhliða fordæmt fyrir ofbeldis-
verk gegn óbreyttum borgurum. Mér finnst aftur á móti
fyllsta ástæða til að fordæma þá fyrir aðfarir þeirra sem
koma fyrst og fremst niður á ungu fólki — unglingum
sem kastagrjóti. Þarnaer um að ræöafullvalda riki sem
brýtur mannréttindi á fólki sem er undir yfirráðum þess.
Palestínumenn eru hins vegar í baráttu gegn innrásar-
liði og því fáránlegt að leggja þessar tvær þjóðir að jöfnu
eíns og Jón Baldvin vill gera. í þessu sambandi má geta
þess að Palestínumenn eru ekki bara beittir pólitískum
heldur líka efnahagslegum þvingunum. Fólkið á her-
teknu svæðunum má t.d. ekki selja sína vöru nema í
gegnum ísrael sem sér til þess að það fær lágt verð fyrir
hana. Það hefur verið notað sem réttlæting fyrir hjáset-
unni aö Gyðingar hafi verið kúgaðir og ofsóttir um aldir
og því eigi Evrópumenn þeim skuld að gjalda. En þess
heldur ættu ísraelsmenn að fara með friði gagnvart öðr-
um þjóðum sem eiga í vök að verjast.“
— En svo við vikjum að frystingartillögunum þá hélt
Jón Baldvin því fram að þær væru afturhaldssamar.
Þær frystu vígbúnaðinn á því stigi sem hann er hverju
sinni.
,,Það er vægast sagt furðuleg túlkun að halda því
fram að frysting komi í veg fyrir fækkun kjarnavopna.
Frysting er kannski villandi hugtak en hún gengur út á
það að hætta framleiðslu og tilraunum með kjarnavoþn.
Hún kemur í veg fyrir það að búin séu til ný og jafnvel
öflugri vopn en þau sem fyrir hendi eru. Þá er lagt bann
við allri frekari uppsetningu kjarnavopna og því væri t.d.
ekki hægt að setja vopn í hafið hér í kringum okkur. Að
auki leggja frystingartillögur áherslu á frekari afvopnun
en lita ekki á kjarnavopn sem fornminjar sem þurfi að
vernda.“
— Aö hvaða leyti eru frystingartillögurnar frábrugðn-
ar þvi samkomulagi sem risaveldin gerðu með sér í
Washington á síðasta ári?
„Samkomulagið í Washington tekur fyrst og fremst á
fækkun ákveðinna tegunda vopna eða ,,fjölskyldna“
einsog þaðerstundumsvo nöturlegaorðað. Það kemur
hins vegar ekki í veg fyrir framleiðslu nýrra og tekur þar
af leiðandi ekki á vopnabúrinu sem slíku. Einmitt þess
vegna eru frystingartillögurnar svo mikilvægar."
— Jón Baldvin bar við tímaleysi. En eru tillögur hjá
S. Þ. ekki lagðar fram löngu áður en þær eru afgreiddar?
„Þetta er hreinn og klár fyrirsláttur hjá Jóni Baldvin og
ómerkilegt að kenna starfsmönnum ráðuneytisins um
þó að hann hafi ekki haft tíma til að kynna sér málin. Til-
lögurnar um frystingu hafa marg sinnis komið fram áður
á þingum S.Þ. og þar að auki má nefna að það var ekki
búið að afgreiða þær þegar utandagsskrárumræðan fór
fram á Alþingi. Þeim var frestað þann sama dag, skellt
saman í eina og breytt lítillega þannig að utanríkisráð-
herra hafði nægan tíma til að endurskoöa afstöðu sína.
Það má að vísu segja að hann hafi haft lítinn tíma til að
taka afstöðu til tillögunnar um að fordæma mannrétt-
indabrot ísraelsmanna því hún var lögð fram í allsherjar-
þinginu 2. nóvember og borin undir atkvæði þann
þriðja. En það ætti að taka sama tíma að taka jákvæða
afstöðu eins og það tekur að velja hjásetu."
— Nú tók utanrikisráðherra ákvörðun í þessum mál-
um upp á eigin spýtur þ.e. án samráðs við utanríkis-
málanefnd eða rikisstjórn. Hvað finnst þér um þau
vinnubrögð?
„Utanríkisráðherra hefur formlegt vald til þessa en
mér finnst hrikalegt að horfa upp á hvernig hann misnot-
ar það. Það vekur auðvitað upp spurningar um það
hvernig við í Kvennalistanum gætum nokkurn tíman tek-
ið þátt í samvinnu við menn sem fara svona með vald
sitt. Væru það svona vinnubrögð sem við ættum von á
ef við færum í ríkisstjórn? Það sem er ekki síður alvar-
legt er að utanríkisráðherra telur greinilega að hann
þurfi ekki að taka tillit til vilja mikils meirihluta þjóðarinn-
ar sem er algerlega andvígur kjarnorkuvopnum. Þaö
hefur m.a. komið fram í skoðanakönnun að um 90%
þjóðarinnar er fylgjandi kjarnorkuvoþnalausu svæði á
Norðurlöndum. En Jón Baldvin hefursvo miklaþörf fyrir
að skapa sér sérstöðu og virðist telja það sitt aðals-
merki. Það vekur hins vegar athygli manns að sérstaða
hans virðist alltaf vera í því fólgin að ganga aftur á bak.“
— En hvernig er hægt að túlka utanríkisstefnu núver-
andi ríkisstjórnar félagshyggju I Ijósi þessara atburða?
„Það má náttúrlega segja að afstaða utanríkisráð-
herra samræmist ekki málefnasamningi ríkisstjórnar-
innar sem segir manni aftur þaö að falleg orð á blaði
skipta afskaplega litlu máli. Það eru verkin sem segja til
um það hvort ríkisstjórn er félagshyggjustjórn eða ekki.“
—isg.
40