Vera - 01.11.1990, Side 7

pinnstífar og lærðu að spila á
píanó með fimmeyring á handar-
bakinu. Aðeins axlirnar voru
berar. Það er sagt að velstæðar
konur hafi farið daglega í mjólk-
urbað og mjólkinni hafi verið
skilað til mjólkursalans eftir notk-
un. Góð endurnýting það.
Að vissu leyti er þó krínólínið
tákn um þær breytingar á stöðu
kvenna sem í vændum voru. Því
innan í þessari miklu stálgrind
voru fæturnir frjálsir og flæktust
ekki í vefnaðarvöru í metravís.
Það voru fótleggir kvenna sem
fyrstir tóku stefnuna í átt til
frelsis.Krínólínin hurfu með tím-
anum. Þeim fylgdi of mikil
brunahætta. Konur voru alltaf að
fuðra upp og kona nokkur í Dan-
mörku tókst á loft upp og fauk út
á vatn þar sem hún drukknaði.
Andlátsár krínólínsins var 1868.
Ari síðar voru fyrstu kven-
réttindasamtökin stofnuð í kjölfar
vaknandi verkalýðsstéttar og
síaukinnar sjálfsstæðisbaráttu
þjóða og þjóðarbrota. Súffragett-
urnar leituðu fanga í karlmanns-
búningnum og skelltu sér í jakka,
vesti, skyrtu og flibba við síðu
pilsin sín. Það fór að verða rnögu-
legt fyrir konur að sjá fyrir sér á
annan hátt en sem eiginkonur,
selskapsdömur og kennslukonur.
Þessar sjálfstæðu konur vildu
með karlmannlegum klæðaburði
sínum sýna að þær hefðu annað
að gera en að leggja gildrur fyrir
hitt kynið.
A níunda áratug nítjándu aldar
breytti kvenréttindabaráttan um
svip - eins og hún kannski er að
gera hjá okkur á þessum níunda
áratug tuttugusta aldarinnar. Það
voru ekki lengur nokkrar konur í
karlmannlegum fötum með mót-
mælaspjöld sem einokuðu barátt-
una gegn karlveldinu. Vígstöðv-
arnar færðust til og kvenkynið
sem heild tók virkari þátt í stríð-
inu sem fékk kvenlegri formerki.
Konur fengu til dæmis sálarlíf á
þessum tíma, áður hafði það ekki
þótt kvenlegt. Kvennasálfræðin
varð til.
Pilsin voru þröng og svo síð
að þau drógust eftir gólfinu. Háir
hælar og geysistórar hárgreiðslur
og hattar gerðu konuna langa og
mjóa. Það var aftur farið að nota
korsettur til að fá búkinn grannan
og stífan, mittið mjótt og brjóstin
stór og sitjandi hátt uppi á búkn-
um.
Krínólín er stólgrind
sem notuð var til að
fá vídd í kjólana. Texti
sem fylgir þessari
mynd eftir Daumier
frá 1855 segirað karl-
mennirnir verði helst
að vera úr gúmmíi til
að geta boðið
dömunum arminn.
Kvenréttindakonum
þóttu korsettur,
blöðruermar og
blómahattar
niðurlœgjandi fyrir
kvenkynið.
Á þessari skopmynd
frá 1904 sést
lögreglan neyða
kvenréttindakonur
í korsettu.
Korsettan eða korselettan (lítil
korsetta) eru öllu hættulegri fyrir-
bæri en krínólínið. Korsettan er
þekkt frá því á miðöldum og hún
hefur skotið upp kollinum öðru
hverju, síðast um miðbik þessarar
aldar. Þetta lífstykki hefur verið
gert úr mismjúkum efnum , allt
frá silki til járnplatna. Konur geta
aldrei verið óhultar fyrir korsett-
unni. Vegur hennar gegnum sög-
una er stráður sjúkdómum sem
breiðast út rneðal kvenna eins og
farsótt. I lok síðustu aldar gripu
yfirliðsgjarnar konur sem vildu
sleppa við korsettuna til þess ráðs
að láta taka úr sér neðstu rifbeinin
og fá þannig mjótt mitti.
En hörðustu kvenréttindakon-
urnar, þær sem voru farnar að
stunda háskólanám og lifa eigin
lífi, töldu blöðruennar, knippl-
ingakraga og stóra blómahatta
tákn um kúgun kvenkynsins og
héldu sig því áfram við karl-
mannlegri búning.
Ein var sú manneskja sem
kom dansandi inn á sjónarsviðið
og átti stóran þátt í því að
korsetturnar hurfu. Það var
Isadora Duncan sem fetti sig og
bretti fáklædd. Hún var fyrsta
manneskjan á þessari öld sem
hélt því fram að nekt göfgaði
sálina. Þetta varð til þess að
korsettan var tekin af öllum
ballettstúlkum.
Og aðrar konur fóru smám
saman að fara úr henni líka, því
að stríðið kom og sendi karl-
mennina á vígvellina og kon-
urnar þurftu að taka við störfum
þeirra heima. Sem bílstjórar og
verkamenn urðu þær að losa sig
við síða og þrönga kjóla og fara í
skyrtublússukjóla rétt eins og
konur gerðu í frönsku bylting-
unni.
Síðan hefur kvenbúningurinn
verið tiltölulega léttur og þægi-
legur, þó að hann hafi alltaf þessa
tilhneigingu til að þrengjast og
þyngjast þegar kvenna er ekki
þörf á vinnumarkaðnum. Sagt er
að pilsfaldur kvenna fylgi ástand-
inu í efnahagsmálum. Þegar vel
árar eru pilsin stutt því konan
þarf svigrúm til að hreyfa sig.
Þegar syrtir í álinn síkka pilsin og
konurnar halda sig heima.
En hvaða áhrif hefur tískan á
okkur buxnaklæddar nútímakon-
ur? Látum við fötin stjórna
okkur?
BÁ
7