Vera - 01.02.1991, Page 21

þess að fást við rannsóknir kennir
Sigrún bæði verðandi uppeldis-
fræðingum og starfandi kenn-
urum hvernig gera má sam-
skiptin í skólastofunni notalegri.
Sigrún þekkir vel til skólastarfs,
því að eftir kennarapróf og stúd-
entspróf um 1970 fór hún að
kenna við Breiðholtsskóla. Hún
fór fljótlega að semja námsefni í
samfélagsfræðum samhliða
kennslunni og skrifaði efnið
„Komdu í leit um bæ og sveit"
sem ætlað er átta ára börnum.
Wolfgang Edelstein, sem var ráð-
gjafi námsefnishöfunda, beindi
athygli Sigrúnar að kenningum
bandarísku sálfræðinganna Kohl-
bergs og Selmans um félags- og
siðferðisþroska barna og ung-
linga. Undir áhrifum frá þeim
fléttaði hún inn í námsefnið við-
fangsefnum um samskipti barna.
Börnin áttu t.d. að fjalla um
stríðni og leysa deilur með því að
setja sig í spor þeirra sem hlut
áttu að máli.
- Þegar námsefnið var til-
raunakennt varð ég vör við að
kennararnir slepptu gjarnan
þessum viðfangsefnum um sam-
skipti barna eins og því að vera
hafður útundan. Kennurunum
fannst of viðkvæmt og erfitt að
taka á þessum málum. Ég skildi
það vel, því að þá var svo lítil
umræða í gangi um mikilvægi
þess að taka markvisst á við-
fangsefnum um samskipti og t.d.
hvernig fólki líður við mismun-
andi aðstæður. En þetta stakk mig
þó og ég var afar vonsvikin yfir að
þessum þáttum væru ekki gerð
skil. Ég er enn við sama hey-
garðshornið og hef verið að reyna
að öðlast meiri þekkingu á sam-
skiptahæfni barna. Og nú er ég
vonbetri um að ná til uppalenda
þar sem kennarar eru orðnir
niiklu opnari fyrir þessum málum
°g umræðan orðin almennari.
En það nægir ekki að taka á
þessum málum í skólunum og
Sigrún vill reyna að ná til for-
eldra, sem henni finnst að eigi
virkilega að taka á honum stóra
sinum í þessum efnum. I grein
sem hún skrifaði í bókina Yrkju,
afmælisrit til Vigdísar Finnboga-
dóttur, segir: „Grunnur sam-
skipta er lagður á heimilunum og
þar þarf að halda uppbygging-
unni áfram. Þótt skólinn sé mikil-
vægur við ræktun samskipta við
börnin er hér um að ræða mál
sem heimilin verða að taka á af
„Ekki er hœgt aö
œtlast til aö
kennarinn sem
vinnur meö svo
mörgum börnum í
senn aðeins
nokkrar klukku-
stundir á dag, geti
tekið þetta hlutverk
einhliða aö sér. Aö
sjálfsögðu er þó
mikilvœgt aö
heimilin og skólinn
vinni saman aö
aöhlynningu
samskipta viö
börnin og má
hvorugur aðilinn
þar skjóta sér
undan ábyrgð.“
„Hinn leiöandi
kennari hvetur
nemendur til aö
hugsa um ýmsar
leiðir til að leysa
félagsleg ágrein-
ingsmál og huga
að afleiðingum
þeirra fyrir þá sem
hlut eiga að máli
- í staö þess aö
skamma og kveöa
upp dóma.“
festu. Ekki er hægt að ætlast til að
kennarinn sem vinnur með svo
mörgum börnum í senn aðeins
nokkrar klukkustundir á dag,
geti tekið þetta hlutverk einhliða
að sér. Að sjálfsögðu er þó mikil-
vægt að heimilin og skólinn vinni
saman að aðhlynningu samskipta
við börnin og má hvorugur aðil-
inn þar skjóta sér undan ábyrgð."
Samhliða kennslunni og náms-
efnisgerðinni blundaði alltaf sú
löngun Sigrúnar að öðlast meiri
fræðilega þekkingu tengda starfi
sínu. Sá draumur hófst 1979 þeg-
ar hún fór að Iesa uppeldisfræði
við Háskólann. Hún var forvitin
og leitandi, en ætlaði sér þó upp-
haflega ekki að taka meira en eitt
ár. Þetta örstutta spor inn í upp-
eldisfræðina varð að níu ára
ströngu háskólanámi sem lauk
með doktorsprófi frá Harvardhá-
skóla 1988, þar sem leiðbeinend-
ur hennar voru einmitt Selman og
Kohlberg, þeir sem hún hafði
áður orðið fyrir áhrifum frá.
- Ég ætlaði að hætta eftir
mastersprófið frá Harvard, vegna
þess að það var mjög erfitt til-
finningalega að vera viðskila við
fjölskylduna eins og ég þurfti að
vera. En svo fékk ég tilkynningu
um að ég hefði hlotið heiðurs-
styrk frá skólanum til doktors-
náms. Auk þess fékk ég mikla
hvatningu frá prófessorum mín-
um um að halda áfram og varð
þetta til þess að málin flæktust.
Peningarnir skiptu ekki höfuð-
máli, en okkur fjölskyldunni þótti
þetta það mikill heiður að málin
voru endurskoðuð og sú erfiða
ákvörðun var tekin að reyna við
doktorsnámið. Ég lauk því á
fjórum árum og þeyttist á milli
Islands og Bandaríkjanna. Mér
var það kappsmál að miða rann-
sóknarverkefni mitt við íslenskan
veruleika. Það vantar svo
íslenskar rannsóknir. Skólastarfið
var bakgrunnur minn og ég hafði
áhuga á að kanna hugmyndir
skólabarna á aldrinum 7-13 ára,
um hvernig þau leysa ágreining í
samskiptum við kennara og
bekkjarfélaga. Dæmi um slíkan
ágreining er þegar nemanda
finnst hann leggja eins hart að sér
og hann getur við námið en kenn-
ari eða bekkjarfélagi eru ekki
sömu skoðunar. Ég bjó til stuttar
sögur úr skólastarfi í þessum dúr
og lagði fyrir börnin. Til að meta
þroska þeirra notaði ég ákveðið
rannsóknarlíkan sem við í
rannsóknarhópi Selmans vorum
að þróa, segir Sigrún.
Þegar þessari rannsókn var
lokið og Sigrún komin í tíma-
bundna dósentstöðu við Háskóla
Islands langaði hana til að sam-
eina í einni rannsókn reynslu sína
sem vísindamaður, barnakennari,
námsefnishöfundur og leið-
beinandi í kennslufræðum. Hana
langaði til að loka þeirn hring sem
hún byrjaði á þegar hún fór að
kenna fyrir tuttugu árum. Hún
vildi athuga hvort hægt væri að
örva samskiptahæfni skólabarna
með ákveðnum kennsluháttum -
með öðrum orðum hvernig hægt
væri að gera börnin tillitssamari í
umgengni hvert við annað og fá
þau til að leysa vanda í samskipt-
um á farsælan máta.
Veturna '88-'89 og '89-'90 hélt
Sigrún vetrarlöng endurmennt-
unarnámskeið fyrir kennara í
nokkrum skólum í Reykjavík. Þar
benti hún þeim á leiðir til að örva
markvisst samskiptahæfni nem-
enda sinna - fá þá til að setja sig í
spor hvers annars, sýna tillits-
semi og kurteisi og glíma við
árekstra. Kennararnir voru hvatt-
ir til að nota aðferðir hins „leið-
andi" kennara. Hinn leiðandi
kennari hvetur nemendur til að
hugsa um ýmsar leiðir til að leysa
félagsleg ágreiningsmál og huga
að afleiðingum þeirra fyrir þá
sem hlut eiga að máli - í stað þess
að skamma og kveða upp dóma.
Þegar upp koma vandamál byrjar
hinn leiðandi kennari á að spyrja
hópinn hvert vandmálið sé og
hlustar á nemendur skilgreina
vandann. Síðan spyr hann börnin
hvað hægt sé að gera til að leysa
vandann og að lokum hvetur
hann hópinn til að sættast á bestu
lausnina.
- Oft rísa einhverjar deilur á
milli barnanna og var það segin
saga að þau róuðust niður við
þessar sakleysislegu spurningar,
og við það að fara að velta fyrir
sér aðferðum til að leysa vand-
ann. Kennararnir hafa sagt mér
að spurningar um vandamálið
verði þeim með tímanum mjög
eðlilegar, verði hluti af þeim bæði
í starfi og einkalífi. Listin er að
koma krökkunum ekki í vörn.
Það er erfitt fyrir börnin að setja
sig í hvers annars spor og skoða
málin frá ólíkum hliðum ef þau
eru í varnarstöðu, segir Sigrún.
Síðari veturinn sem Sigrún hélt
21