Vera - 01.12.1992, Blaðsíða 2

Vera - 01.12.1992, Blaðsíða 2
VERA TÍMARIT UM KONUR OG KVENFRELSI KVENRÉTTINDAKONAN ■ KATRÍN THORODDSEN LÆKNIR ■ 1896-1970 Því er iðulega haldið fram að kvenréttindabaráttan hafi liðið undir lok þegar konur öðluðust kosningarétt og kjörgengi. Sumir tala meira að segja um tímabilið frá 1920-1960 sem stöðnunarskeið jafnréttisbaráttunnar. Þá hefur verlð mænt á tvö uppgangstímabil kvenna- baráttunnar, hið fyrra sem stóð frá 1880-1920 og hið síðara sem hófst með Rauðsokkunum um 1970 og stendur enn. Millibilsástandið frá 1920-60 var hvorki tími hinna stóru sigra né virku fjölda samtaka en þær voru margar konurnar sem héldu ótrauðar áfram og börðust við „heyrnardauft" karlveldið. Ein þeirra var Katrin Thoroddsen. Katrin var fædd á ísaflrði. dóttir Skúla ritstjóra og þingmanns og Theodóru Guðmundsdóttur Thor- oddsen skáldkonu. Katrín varð stúdent 1915 og útskrifaðist úr læknadeild H.í. árið 1921. Að námi loknu fór hún í framhalds- nám (aðallega í barnalækning- um) til Noregs, Danmerkur og Þýskalands. Þegar heim kom var hún héraðslæknir í Flateyjar- héraði í tvö ár, síðan yflrlæknir Heilsuverndarstöðvar Reykjavik- ur 1940 og yflrlæknir barnadeildar stöðvarinnar frá 1955-61. Katrín skrifaði fjölda greina um heilbrigðis- mál, einkum um barnasjúkdóma og meðferð ungbarna. Hún var vel liðin og mikilsvirt sem heimilis- og barnalæknir. Fyrir utan læknastörf sín tók hún virkan þátt í stjórnmálum. Hún sat í miðstjórn Sósíalistaflokksins um tíma og sat á þingi fyrir hann frá 1946-9 og í bæjarstjórn frá 1950-54. Árið 1931 flutti Katrín opinberan fyrirlestur i boði Jafnaðarmannafélags Reykjavíkur um takmarkanir barneigna. Erindi hennar, sem nefndist „Fijálsar ástir“, vakti gífurlega athygli og markaði viss þáttaskil í umræðum hér um þessi einkamál kvenna. í erindinu mælir Katrín með notkun hettunnar og ræðir almennt um nauðsyn þess að takmarka barneignir. Hún endur- flutti fyrirlesturinn í boði Guðspekifélagsins í Reykjavík og flutti hann síðar i útvarpi og gaf hann loks út undir heitinu Frjálsar ástir. Erindi um takmarkanir barneigna. Katrín segir í formála erindisins að fólk hafi alls kyns ranghugmyndir um þessi mál og að fáfræði sé mikil, einkum varðandi fósturlát. Katrin hafði „óbeit“ á fóstureyðingum en taldi að lögin frá 1869 væru úrelt. Samkvæmt þeim mátti dæma menn til átta mánaða og allt upp í sextán ára fangelsisvistar fyrir að eyða fóstri, án tillits til aðstæðna. Katrin taldi að fóstureyðingar ættu ekki rétt á sér nema í undantekningartilvikum, til dæmis ef líf og heilsa móðurinnar væri í hættu eða ef um nauðgun hefði verið að ræða. Til að koma í veg fyrir fæðingu óvelkominna barna vildi hún að getnaðar- varnir yrðu almennt viðurkenndar og nolkun þeirra kynnt almenningi. Það var ekki síst starfl Katrínar að þakka að við- horfabreyting átti sér stað í þessum málum og ný lög um fóstureyðingar voru samþykkt 1935. Ekki voru allar konur á eitt sáttar um ágæti lag- anna en þau þóttu merkileg og vöktu athygli vestan hafs og austan. Sam- kvæmt þeim var lækni heimilt að eyða fóstri ef líf og heilsa konunnar var í hættu og lækni var skylt að láta konum í té leiðbeiningar til þess að koma í veg fyrir að þær yrðu barnshafandi. Lögin voru í gildi til 1975. Katrin var eina konan á þingi og mátti þola að frumvörp hennar væru þöguð í hel. Hún sat í félags- og heilbrigðismála- nefnd og lét mjúku málin til sín taka. Katrín vildi að ríki og sveit- arfélög létu uppeldi barna meira til sín taka með því að stofna og reka dagheimili. Hún taldi að vegna breyttra lifnaðarhátta væru upp- eldisskilyrði í þéttbýli ekki nógu góð. íbúðir væru litlar, afgirtir leikvellir fáir og gatan og bryggjan því oft eina leik- svæði barna. Hún benti á að kynferðisafbrot gagnvart börnum væru algengari en menn gerðu sér grein fyrir og því þyrfti að gæta barnanna vel. En það varð engin umræða um frumvarpið í þinginu og það var tekið út af dagskrá þrátt fyrir að fræðslumálastjóri, barnaverndarráð Reykjavíkur og Barnavinafélagið Sumargjöf lýstu sig fylgjandi því og Bandalag kvenna í Reykjavik sendi áskorun lil Alþingis um að samþykkja það. Eins fór með frumvarp hennar um sérsköttun hjóna. Árið 1960 skrifar Katrín í Melkorku „Því fer víðsfjarri að konur njóti jafnréttis. í reyndinni er réttur kvenna naumast meiri en réttur innfæddra manna í brezkum nýlendum, og ber tvennt til: annars vegar kynhroki karla, hefð og aldagamall óvani, en á hinn bóginn andleg leti kvenna, hlédrægni og vanmat á mætti sínum og megin. Er þeirra sök tvímælalaust meiri, því konur eru fjölmennari og betur til þeirra vandað af náttúr- unnar hálfu. Kvenréttindabaráttunni er ekki lokið, hún er enn á frumstigi og henni lýkur aldrei frekar en öðrum frelsisstriðum, þau eru eilíf." □ RV Aðalheimild: Arnþór Gunnarsson: Konaí karlaveröld, Sagnir, 1990 6/1992— 11. árg. VERA blaö kvennabaráttu Pósthólf 1685 121 Reykjavík Kt. 640185-0319 Útgefandi: Samtök um Kvennalista Forsíöa: Jólakort frá Þjóðminjasafni Islands Ritnefnd: Björg Árnadóttir Guðrún Ólafsdóttir Ingibjörg Sólrún Gísladóttir Ingíbjörg Stefánsdóttir Kristín Karlsdóttir Laura Valentino Lára Magnúsardóttir Nína Helgadóttir Starfskonur Veru: Ragnhildur Vigfúsdóttir Vala Valdimarsdóttir Þórunn Bjarnadóttir Umsjón meö útliti: Harpa Björnsdóttir Ljósmyndir: Þórdís Ágústsdóttir Anna Fjóla Gísladóttir Myndskreytingar: Helga Guðrún Helgadóttir Margrét Laxness Sigurborg Stefánsdóttir Auglýsingar: Áslaug Nielsen Ábyrgð: Ragnhildur Vigfúsdóttir Setning og tölvuumbrot: Edda Harðardóttir Filmuvinna: Prentþjónustan hf. Prentun og bókband: Frjáls Fjölmiðlun Plastpökkun: Vinnuheimilið Bjarkarás Ath. Greinar í Veru eru birtar á ábyrgð höfunda sinna og eru ekki endilega stefna útgefenda. 2

x

Vera

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vera
https://timarit.is/publication/858

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.