Vera - 01.12.1992, Qupperneq 35

BÓKADÓMAR
SÓL SKÍN Á KRAKKA
SIGRÚN ELDJÁRN, 1992
Forlagið og Rauði kross Islands
Eins og segir á baki þessarar
bókar er hún gerð að frum-
kvæði Rauða kross íslands lil
að vekja máls á ólíku hlut-
skipti barna í heiminum. Teflt
er fram algerum andstæðum:
lífi svartra Afríkubúa sem búa
við fátækt og fáfræði og hvitra
íslendinga velferðarþjóðfélags-
ins.
Aðalsögupersónurnar,
börnin Sunna og Pétur fá að
ferðast með foreldrum sínum,
FLUGFISKUR
BERGLIND GUNNARSDÓTTIR
Örlagið 1992
F lug/iskur er fyrsta skáldsaga
Berglindar Gunnarsdóttur en
áður hafa komið út þijár
ljóðabækur eftir hana. Að
mörgu leyti er saga Berglindar
lík ljóði. Hún notar mynd-
rænar lýsingar mikið og segir
söguna í nútíð og þátið sam-
tímis sem gerir hana draum-
kennda. Aðalsögupersónan er
kona sem hefur nýlega fætt sitt
íyrsta barn og er í barn-
eignarfríi. Hún uppliflr mann-
líflð á annan hátt en hún gerði
áður og flnnst hún nú lifa með
barni sínu í þeirra eigin heimi.
Hún riQar upp tilfinningar úr
bernskunni gagnvart foreldr-
um sínum og til æskunnar en
samhliða því ijarlægist hún
hinn ytri heim. Ógnaratburður
í fjölskyldunni gefur henni
nýja sýn á sjálfa sig sem henni
reynist erfltt að sætta sig við.
Skipting milli tímabila gerir
söguna að minu mati ómark-
sem eru starfsmenn Rauða
krossins, alla leið til Eþíópíu.
Þau dvelja um skeið í litlu
þorpi, meðal innfæddra, þar
sem allt er nýstárlegt, en
börnin skynja að sjálf eru þau
framandleg í augum þorps-
búa. Sagan lýsir því vel hve
ólíkir heimar mætast þarna og
viðbrögð barnanna eru skilj-
anleg. Þau eru undrandi yflr
lífi þessa fólks sem býr í
leirkofum, notar hvorki hnífa-
pör bila né sjónvarp. Stelpurn-
ar vinna ásamt konunum að
matargerð og barnauppeldi,
meðan karlarnir ræða málin,
og strákarnir leika sér að
niðursuðudósum sem þeir
hafa gert að leikfangabílum.
Inn í þennan heim koma
foreldrar Sunnu og Péturs til
hjálpar innfæddum. Mamman
vissari og veldur óþoli við
lestur en það á ágætlega við
þar sem sagan lýsir tilíinn-
ingalegu róti konu í núinu og
tilfinningum sem hafa búið
með henni frá bernsku. „Þegar
maður er ein verða allir hlutir
stærri, sérhvert smáatriði blæs
út í óviðráðanlega stærð."
Berglind tekur á einmana-
kennd manneskjunnar og því
hversu auðveldara er að þiggja
styrk frá öðrum en að veita
hann.
Kvenpersónurnar í sögunni
hafa hlýja og viðkvæma eigin-
leika, þeirra er að miðla sam-
hug og öryggi til umhverfisins.
Karlmennirnir eru hrárri, þeir
hafa afmarkað hlutverk og fara
lítið út fyrir það, nema kannski
faðirinn. Karlmennirnir bera
nöfn i sögunni, en konurnar
ekki, og það sýnir betur stöðu
karlanna, hún er áþreifanlegri.
Þeir kunna illa að bregðast við
erfiðleikum í lííi kvennanna
sem höfðu haft það hlutverk
að veita styrk og tilflnningalegt
öryggi. Þegar þær þarfnast
þessa styrks er ekki um
auðugan garð að gresja. Þó er
ekki verið að ásaka þá heldur
finnst mér Berglind í raun vera
að vitna í þessa tvo illtengj-
anlegu heima kvenna og karla.
læknar fólkið en pabbinn
hjálpar því við jarðrækt og við
að halda vatnsbólinu ómeng-
uðu. Þrátt fyrir framandleika
umhverflsins eignast börnin
vini. Vinkona Sunnu heitir
Sahai, sem þýðir „sól“ á henn-
ar tungu. Það er ekki aðeins
nafnið sem tengir þær saman:
báðar eru börn sem sama sólin
skín á, og þau eru jú alls
staðar lík þó hlutskipti þeirra
geti verið gjörólíkt. Sunna
skynjar að lifsbarátta þorps-
búa er erflð og er undrandi á
þvi að þrátt fyrir skort og
eignaleysi er fólkið ánægt.
Jafnvel mun ánægðara en
fólkið heima sem lifir við
allsnægtir.
Sól skín á krakka er góð
kynning á starfl Rauða kross-
ins og staðháttum í Eþíópíu.
Bliða og hlýja er það sem
við þörfnumst, það sem allar
manneskjur þarfnast, en
margt innra með okkur og
utanaðkomandi veldur öllu því
illa sem við upplifum.
„...manstu eftir kettinum sem
bjó í næsta húsi við okkur
þegar við vorum litlar, við
lékum okkur stundum með
hann. Manstu hvað leldurinn
hans var hlýr og mjúkur, hvað
honum þótti gott að láta
strjúka sér. Svo einn daginn
fannst hann hengdur úti í
skúr." Manneskjurnar eru
sífellt að veita hver annarri
holsár.
Berglind tekur einnig á
frelsisþránni. „Enginn hefur
yflr mér að segja, ég er haldin
fullkomnu frelsi, því æðsta
sem til er; frjáls og ein án þess
að vita hvað ég á að gera við
þetta frelsi fyrr en tilgangs-
leysið rekur mig til aðgerða."
Hvað er það sem við viljum í
raun og veru öðlast? Leitin er
óendanleg og nær sjaldnast að
fullnægja okkur.
Nú læt ég öðrum lesendum
bókarinnar eftir frekari túlk-
anir enda er bókin margræð.
Nánast hver einasta setning er
skilaboð til manneskjunnar.
Skilaboðin höfða svo mismikið
Sagan sýnir heim innfæddra í
jákvæðu ljósi og ætti þvi að
vinna gegn kynþáttafordóm-
um. Einnig er hún góð sið-
ferðileg innræting, þvi hún
sýnir að sönn gleði er ekki falin
í veraldlegum gæðum. Og eins
og Sunna verða börnin sem
lesa þessa bók svolítið hissa að
reka sig á það. Dýrkun „neysl-
unnar" er okkur svo töm og
„hamingjan" svo samtvinnuð
henni. Saga Sigrúnar Eldjárn
birtir þessi sannindi á öfga-
lausan og jákvæðan hátt.
Myndir hennar eru bæði
litrikar og fallegar og i heild er
þetta afar vönduð og upp-
byggileg barnabók. □
Vala S. Valdimarsdóttir
til okkar þvi öll búum við yflr
ólikri reynslu, allt eftir því
hvaða veg eða vegleysu við
höfum valið til að reyna að
öðlast tilgang með þeirri stað-
reynd að við erum á lífl. □
Sigríður Ingibjörg Ingadóttir
LEYNDARMÁL GAMLA HÚSSINS
HEIÐUR BALDURSDÓTTIR
Vaka-Helgafell, 1991
Bók þessi íjallar um stelpu
sem heitir Guðrún. Hún er
nýflutt til borgarinnar úr litlu
þorpi úti á landi. í borginni
kynnist hún fljótt mörgum
krökkum. Þau lenda síðan i
ýmsum dularfullum ævintýr-
um. Bókin er mjög skemmtileg
og kápan er vel gerð. Leynd-
armál gamla hússins er ein
skemmtilegasta bók sem ég
hef lesið. Eg myndi alveg vilja
lesa fleiri bækur eftir Heiði
Baldursdóttur.
Hildur Rakel Jónsdóttir
12 ára
35