Vera - 01.05.1994, Side 30

Ljósm. Sóla
áfram og hlæði utan á sig án tillits til okkar
enda vorum við margar hverjar efagjamar þeg-
ar umræðan um að bjóða fram til þings fór í
gang fyrir alvöru. Þegar Kvennalistinn bauð
síðan fram til þings 1983 og náði árangri varð
það til þess að festa þessa hreyfingu í sessi. I
fyrsta sinn frá upphafi gat kvennahreyfmgin
ráðið sér starfsmann og gefið út blað með laun-
uðum starfskröftum. En það leiddi líka til þess
að við urðum að fara að taka afstöðu og ræða
smæstu og stærstu mál ofan i kjölinn án þess að
þau væru endilega efst á vinsældalista okkar.
Það varð til þess að margar konur sem höfðu
minni tíma snéru aftur til annarra áhugamála og
starfa.“
En var þarna í upphafi að finna sama
vandamálið og hrjáir alla minnihlutahópa og
vinstri hreyfinguna, þ. e. sú tilhneiging að vilja
frekar jarma utan girðinga valdsins en freista
þess að fá einhverju áorkað innan þeirra?
„Nei, Kvennalistinn var að gera uppreisn
gegn þeirri tilhneigingu þegar upphaflega var
farið af stað. Við sögðum skilið við
„Elendighedsteoríuna“ eða hugmyndafræði
eymdarinnar.“
Hvað veldur þá að það hefur kastast í kekki
milli hugmyndafræðinga listans nú?
„Þessi gagnrýni á Kvennalistann frá Sigriði
Dúnu og Ingu Dóru Bjömsdóttur, sem kemur
meðal annars inn á það sem þær kalla mæðra-
hyggju og ljallkonuímynd, byggir á þeirri trú
að þessi ímynd sé búin til af körlum í gegnum
aldirnar og til þess gerð að halda konum niðri.
Þaó er i sjálfu sér gott og gilt en hin hliðin er sú
að það undanskilur konumar sjálfar og þeirra
þátt í að skapa sér ímynd og taka ákvarðanir
um líf sitt á einstaklingsgrundvelli. Þessi
áhersla á konuna í hlutverki fómarlambsins er
ágæt til að leggja út af henni fínar „teoríur” en
hún nýtist okkur ekki í baráttuna. Hún getur
öllu heldur lamað einstaklingsvitund okkar og
gefið okkur íjarvistarsönnun í krafti þess að
við séum í raun leiksoppar.“
Er þessi gagnrýni á þátttöku Kvennalistans
í Reykjavíkurlistanum angi af sama fórnar-
lambshugsunarhætti?
„Mér fínnst það, já. Þó svo að við höfum
ekki sniðið stjórnkerfíð að okkar þörfum krefst
þátttaka í stjórnmálum þess að við séum reiðu-
búnar að vera með af fullum huga, að við séum
gerendur og höfum raunverulegt vald og afl á
bak við okkur. Óánægjan ein og sér getur ekki
breytt heiminum.“
En þó var hún forsenda kvenfrelsisbarátt-
unnar og víðtækrar kvennasamstöðu?
„Já og síðan er liðinn langur tími. Óánægj-
an er reyndar guðdómlegt afl og án hennar yrðu
engar breytingar. En umræðan um kvennapóli-
tík hefur haft tilhneigingar til að sveiflast
öfganna á milli og vissulega er staða kvenna
enn slæm. En sem hreyfíng var Kvennalistinn
kominn til að sýna mátt sinn og megin og það
hefði ekki verið mögulegt nema vegna forvera
hans í Rauðsokkahreyfmgunni og annarra
hræringa í kvenfrelsisbaráttunni sem ruddu
brautina og fóru í gegnum ákveðna umræðu.“
Ánægjan er spillt
En sú óánægja sem nú er uppi á teningnum, er
hún til þess að ryðja nýjum hugmyndum braut?
„Hún verður að beinast í þá farvegi að hún
verði virkt afl. Sú gagnrýni á Kvennalistann að
hann standi í vegi fyrir nýrri kvennahreyfmgu
er því fráleit. Þær konur, sem vilja gera eitt-
hvað annað en að starfa þar, eiga hiklaust að
gera það. Það er ákaflega ríkt í konum hvað
þær óttast að hafa ánægju af hlutunum. Anægja
er lögð að jöfnu við spillingu, og þær konur
sem takast á hendur eitthvað hlutverk inni í
kerfínu verða helst að gera það á þeim forsend-
um að þær þjáist og ætlunarverkið sé í raun
píslarvætti.“
En nú byggið þið á kenningum um feðra-
veldi og karlstýrt kerfi. Býður það ekki hætt-
unni heim?
„Við búum við ákveðið kerfí og það kerfi er
vissulega byggt upp af körlum og þeir hafa
samið leikreglurnar. Kona, sem er sér meðvit-
andi um þetta og vill breytingar, lætur ekki
hugfallast og hrekst ekki af leið þó að hún reki
sig á veggi. Þannig lifír hún af og fær einhverju
áorkað. Það særir mig djúpt þegar konur vilja
frekar eyða orku sinni í að ræða innbyrðis
vandamál og rekja upp allan minniháttar
ágreining heldur en að ráðast saman til atlögu
við það sem var og er ætlunarverkið að breyta.
Hættan er í raun sú að konur gleymi því að þær
eru gerendur í eigin lífí og bera i raun ábyrgð á
eigin örlögum. Því að þó að lífið setji okkur öll-
um skorður, mismunandi miklar og oft óréttlát-
ar, er listin sú að lifa til fulls og njóta sín eins
og kostur er. Við getum ekki breytt neinu nema
við horfumst í augu við og viðurkennum styrk
okkar. Konur eru sér svo meðvitandi um veik-
leika sína og hættir til að gera of rnikið úr þeim
á kostnað hins sem er máttur kvenna og mögu-
leikar þeirra til að hafa aukin áhrif.“
En hvað þá með þá fullyrðingu Ingu Dóru
Bjömsdóttur að hreintrúarstefna í fatavali ríki
innan Kvennalistans?
„Almenningsálitið hefur verið duglegt við
að fella kvennalistakonuna í ákveðið far. Henni
er lýst sem móðurlegri menntakonu í röndótt-
um ullarsokkum sem má ekki vamm sitt vita og
í stað kvennalistakvenna er komin fram „kon-
an” með stóru kái, einhver samnefnari fyrir það
hvernig við allar hugsum og lítum út.“
Og nú mætti ætla af gagnrýninni að þið
væruð allar eins og nýútskrifaðar úr tískuskóla
móður Teresu?
„Umræðan um kvenhlutverkið má ekki
verða svo þrúgandi að við þurfum allar að
hugsa og tala eins. I Rauðsokkahreyfmgunni
vorum við iðnar við að ýta út í horn öllu sem
gat tilheyrt hefðbundinni kvenímynd og engin
okkar þorði að taka upp prjóna á fundum af ótta
við að falla í gamla farið og vera ekki nægilega
róttæk. Nú er það svo að ef kvennalistakona
prjónar á fundi þá erum við allar orðnar sauma-
konur og svo framvegis. Samkvæmt mínum