Vera - 01.03.1995, Side 20

itr A^nKgcröur Inunbróli fijroti
íílciiölu fciiiiiiiottnn?
cbo: „citgi öfinl cg l)oritUcrliitg Ucrn“
<
Það er ekki aö ástæöulausu sem nafn Hall-
geröar Höskuldsdóttur hefur haldist í minn-
ingunni í aldaraöir. Hún hefur greinilega ver-
iö virt meðal samtímamanna sinna, ef
dæma má af þeirri heiðursnafnbót sem hún
var sæmd; langbrók. Án efa hefur það verið
vegna hennar karlmannlegu eiginleika, sem
voru þeir aö láta ekki á sér troða. Fyrir vikið
hafa konur þessarar aldar hafið nafn henn-
ar á loft og kallað hana fyrsta feminista ís-
landssögunnar.
Lýsingarnar á Hallgerði benda til að hún
hafi verið þessi femme fatal eða frenja eins
og við segjum uppá íslensku. Karlmenn ótt-
ast hana og kalla hana frekju en það hefur
nú alltaf verið viðkvæði um feminista. Þeir
vilja frekar halda með Gunnari á Hlíðarenda,
þriðja eiginmanni Hallgeröar, þar sem hann
hafði öll hin karlmannlegu gildi sem einn
karlmaöur myndi hugsanlega vilja hafa.
Álykta má að höfundur Njálu hafi verið karl-
maður og að hann hafi notað kvenpersón-
una Hallgerði til aö gera Gunnar enn hvít-
þvegnari. Hann hefur líklegast aldrei grunað
að einhver gæti tekið upp hanskann fyrir
Hallgerði, en það er bara hans eigin
heimska. Ef við rýnum á bak við línurnar sjá-
um við að Hallgerður á alls ekki illmælgið
skilið. Það er svo sem ekkert feminískt við
það að drepa alla eiginmenn sína þrjá, það
feminíska var að hún stóö upp gegn ríkjandi
þjóðfélagsgildum og lét ekki fara með sig
eins og viljalaust verkfæri. Þess vegna er
hún góð fyrirmynd í kvenréttindabaráttunni.
Hallgerður var ægifögur og eldklár og
eins og við vitum fer það ekki vel saman að
mati karlmanna. Slík kona fær á sig það orð
að vera flagð undir fögru skinni. Strax t
æsku var hún fordæmd og henni ekki spáð
góðu brautargengi. Hún ólst upp móðurlaus
I karlaveldi. Faðir hennar og föðurbróðir gáfu
henni aldrei neina hlýju og settu hana í fóst-
ur til manns sem var bæði „illur og ódæll".
Henni var þröngvað t hjónaband, gefin
manni sem var henni alls ekki samboðinn.
Hann beitti hana ofbeldi og því drap hún
hann. Það virðast samt fáir kippa sér upp
við dauða kauða og ekki á Hallgerður í vand-
ræöum meö að renna út í annaö sinn. Hún
drepur hann líka en ekki viröast gæði kvon-
fangsins fara minnkandi, þvert á móti.
Þrátt fyrir skuggalega fortíð og það
slæma orð sem viö getum ímyndað okkur
að Hallgerður hafi getið sér vegna hefndar-
þorstans, þá hefur það hvergi kastaö á hana
rýrö meðal karlpeningsins. Það hafa greini-
lega verið aðrir kven-leikar sem karlmenn
löðuðust að t þá daga. Næga átti hún von-
biðlana og hlaut þann besta sem völ var á,
Gunnar á Hlíðarenda. Hann hefur verið gerð-
ur að mesta kappa íslandssögunnar en ekki
var hann mikill kappi í samskiptum sínum
við Hallgeröi. Framkoma hans gagnvart
henni segir okkur hvers konar mann hann
hafði að geyma. Hún var óafsakanleg og ör-
lög hans þvt vel veröskulduð. - Saman fóru
þau í samkvæmi til kunningjahjóna, Berg-
þóru og Njáls. Þó Bergþóra hafi einnig verið
mikill kvenkostur og kölluð drengur góöur,
var framkoma hennar síst drengileg gagn-
vart Hallgerði.
Bergþóra var andstæöa Hallgerðar, hún
sætti sig fyllilega við þjóðfélagsgildin og var
afar húsbóndaholl. Síst af öllu var hún fög-
ur, með kartneglur á hverjum fingri og gift
taðskegglingi. Það má álykta að það hafi
einmittveriðfegurð Hallgerðar, sem olli mis-
klíö þeirra í samkvæmi þessu. í afbrýðisemi
sinni vtsaði Bergþóra Hallgerði frá borði, útí
horn, en hin stolta og þrjóska Hallgerður lét
ekki koma svo fram við sig.
„Engi skal eg hornkerling
vera", sagöi hún og bað
Gunnar um að bregðast viö
þessari móðgun eins og
sönnum eiginmanni myndi
sæma. En Gunnar gerði sér
lítið fyrir og löðrungaði hana
t allra viðurvist. í kjölfariö
fylgdu hin frægu húskarla-
víg, þar sem Njáll og Gunnar
höfðu ekki við að borga hvor
öðrum skaðabætur. Hefnd-
arþorsti Hallgeröar beindist
þó fyrst og fremst að eigin-
manninum sem beitti hana
órétti og stóð ekki með
henni. Gunnar hefði náttúr-
lega átt að vita hvað löðr-
ungurinn myndi kosta hann,
en hann hafði ekki græna
glóru um hvílíkan kvenkost hann átti. Það
hlakkaði t Hallgerði þegar Gunnar sneri aft-
ur heim vegna skyndilegrar náttúrudýrkunar
(sem þekkist ekki I sögunni fyrr en kemur að
Jónasi Hallgríms, hefur eflaust þótt hall-
ærislegt). Hún vissi hvað beið hans, rétt-
dræps mannsins og því var hefndin sæt er
hún fann að örlög hans voru í hennar hönd-
um. Hún þurfti ekki annað en aö neita hon-
um um lokkana tvo og hann var dauður. En
þó hún hefði látið að ósk hans, hefði það
litlu breytt. Óvinirnir sátu um hann hvert sem
hann fór.
Það er því greinilegt hvort kynið hefur
hingað til skrifað og dæmt söguna. Það sktn
í gegn hve heimskur Gunnar var. Sjálfur
haföi hann drepið á annaö hundraö manns,
fyrir meiri völd, en var samt alltaf að væla
yfir því, ekki mikil karlmennska það. Hall-
gerður beitti hins vegar klókindum, til þess
eins að verja sinn eigin rétt. Gunnar var pikk-
aöur út til að vera körlum fordæmi. Hann var
gerður að hetju á kostnað Hallgerðar. Ef
hann væri uppi t dag myndi hann æfa hand-
bolta eða vera dyravörðurí Ömmu Lú en Hall-
gerðunum fer sífellt fjölgandi og þær láta
ekki kalla sig frekjur, þær eru feministar.
Kolfinna Baldvinsdóttir