Vera - 01.12.1995, Page 9

inu - ég meina stöðu húsmóður."
Áriö 1823 fór Lea, móðir Mendelssohn-
systkinanna að standa fyrir svonefndum „tón-
listar-sunnudögum" á heimili fjölskyldunnar.
Þessum samkomum var einkum ætlað að
styðja við tónlistarferil Felix. Faðir hans réði
litla hljómsveit og systkinin tóku sjálf mikinn
þátt í tónlistarflutningi á þessum samkundum.
Þarna voru sum tónverka þeirra flutt og léku
þau einnig sem einleikarar. Fanny naut hæfi-
leika sinna á þessum fundum og hafði auk
þess yndi af að þlanda geöi við aðra listamenn
sem þangað komu. Frá árinu 1830 tók hún við
umsjón fundanna af móður sinni. Þessar sam-
komur voru með mestu menningarviðburðum í
Berlín á sínum tíma. Þarna mættu margir tón-
listarmenn og aörir menningarvitar sem komu
verkum sínum á framfæri. Má þar t.d. nefna:
Heine, Robert og Clöru Schumann, Hegel,
Liszt og Paganini.
Áriö 1829 giftist Fanny Mendelssohn
þrússneskum hirðmálara að nafni Wilhelm
Hensel, og eignuðust þau einn son. Fyrir brúð-
kaupið samdi hún brúðkaupssálm. Hæfileikar
Fannyarvoru ekki eingöngu bundnirviðtónlist.
Hún talaði fimm tungumál, var dáð fyrir orð-
heppni og þótti hafa óbrigðult næmi á góða
list. Þegar Felix tók að semja tónlist varð hún
ráðgjafi hans og sérfræðingur sem hann leit-
aöi mikið til. Hann mat gagnrýni hennar meira
en nokkurs annars eins og dagbókarbrot Fann-
yar frá árinu 1833 sýna. „Ég hef fylgst með
hæfileikum hans þróast og upp að vissu marki
hef ég lagt mitt af mörkum við menntun hans.
Ég er hans eini tónlistarráðgjafi og hann skrif-
ar ekkert án þess að hafa fýrst borið það und-
ir mig. Til dæmis kunni ég óperurnar hans ut-
anbókar áöur en hann skrifaði eina einustu
Fanny Mendelssohn fæddist í Hamborg þann
14. nóvember 1805. Hún var elst fjögurra
barna vel efnaðs bankastjóra, og eiginkonu
hans. Fjölskyldan var af gyðingaættum, en tók
mótmælendatrú. Tónlistargáfur fengu Fanny
og bróðir hennar Felix í arf frá móður sinni, en
hún var píanisti og fyrsti píanókennari barna
sinna. Óvenju miklir hæfileikar systkinanna
komu snemma í Ijós og fengu börnin góða tón-
listarmenntun í Berlín, en þangað flutti fjöl-
skyldan árið 1812. Þau lærðu tónfræði, tón-
smíðar og píanóleik, en fengu auk þess góða
alhliða menntun. Fanny haföi góða sópranrödd
og fimmtán ára gömul hóf hún söngnám í
söngakademíunni í Berlín. Síðar á ævinni
stofnaði hún kór sem hún stjórnaði og æfði
vikulega. Fanny var tjórum árum eldri en Felix,
og fyrirmynd hans í uppvextinum. Þóttu hæfi-
leikar hennar engu síðri en hans. 1 bernsku
kennara af millistétt, gat leyft sér, var óhugs-
andi fyrir Fanny. Hún þráði að fá viðurkenningu
opinberlega, og óttaðist ekki samanburð við
Felix, en fékk ekki þá útrás. Þegar Fanny var
22ja ára gömul skrifaði hún í dagbók sína: „Ég
hef ekkert samið í allan vetur. Ég er búin að
gleyma því hvernig manni líður þegar mann
langar aö semja lag. Hvaöa máli skiptir þaö
svo sem? Enginn gefur þvf hvort eð er gaum og
enginn dansar eftir mínu lagi."
Einn af söngvum Fannyar hlaut óvenju góöar
viðtökur hlustenda og vakti það hjá henni löngun
til útgáfu. Fjölskylda og vinirdáðu hæfileika henn-
ar, en það voru einkum eiginmaður hennar og
móðir sem hvöttu hana til dáða. Faðir hennar og
bróðir voru hins vegar mótfallnir því að hún spilaöi
opinberlega og gæfi út tónverk. Felix hafði gefið
út sex af sönglögum hennar undir sínu nafni og
leikið verk hennar á tónleikum og vom þau engu
síðri hans tónsmíðum. Fanny kom því til leiðar
árið 1837 að fyrstu sönglögin hennar vom gefin
út, en aðeins einu sinni enn, árið 1846, átti hún
eftir aö sjá verk sín á prenti. Um þær mundir
ákvað hún að ganga til liðs við samtök tónskálda
og þá loks lagði Felix blessun sína yfir útgáfuna.
í dagbók sinni segir Fanny reyndar að það hafi
hann ekki gert af einlægni. Ári síðar, 14. maí
1847, lést Fanny Mendelsson af hjartaslagi, að-
eins 41 árs að aldri. Slagið fékk hún á tónlistar-
æfingu, er hún var aö stjóma einu af kórverkum
Felix bróður síns. Hann tók dauða hennar mjög
nærri sér og lést sjálfur sex mánuðum síðar.
Rómantískur biær hvílir yfir sambandi Felix og
Fannyar Mendelssohn. Vitaö er að samband
þeirra var mjög náið og sérstætt, en hulunni verð-
ur aldrei svipt af þeirra leyndustu tilfinningum.
Eftir Fanny Mendelssohn liggja Ijóðasöngv-
ar og önnur sönglög, dúettar og kvartettar fyrir
lifðu þau og hrærðust í tónlistinni sem jafningj-
ar og voru mjög samrýnd.
En staða konunnar var í föstum skorðum á
þessum tíma. í bréfi frá föður Fannyar sem
hann skrifar henni 14 ára gamalli dregur hann
skýrar línur. Hann varar hana við þeim mun
sem verði að vera á tónlistariðkun Felix og
hennar sjálfrar. Starfsframi hans á tónlistar-
brautinni var sjálfsagöur, en hjá henni yrði tón-
listin aldrei annað en til ánægju. Hann skrifaði:
„Þú veröur aö sína meiri staðfestu og undirbúa
þig af alvöru fyrir þitt raunverulega hlutverk í líf-
nótu.“ Þeirra nána samstarf hefur sennilega
veitt hæfileikum hennar ákveðna útrás.
Vegur Felix á tónlistarbrautinnni var opinn
og greiður. í lifanda lífi hlaut hann mikla viður-
kenningu á alþjóðlegum vettvangi sem tón-
skáld og konsertpíanisti. Fanny mætti hins
vegar andstöðu, fyrst og fremst vegna kynferö-
is, en einnig vegna stéttar sinnar. Hún tilheyröi
efstu stétt þjóðfélagsins og varð að gæta
stöðu sinnar. Það var langt því frá sjálfsagt að
hún stundaði tónsmíðar og gæfi út verk sín.
Það sem Clara Schumann, dóttir tónlistar-
rödd og píanó, píanólög, kórverk, kantötur,
óratóría, hljómsveitarforleikur, orgeltónlist,
strengjakvartettar, píanótríó o.fl. Tónlist henn-
ar er hefðbundin, samin í anda rómantíska
tfmabilsins. Hún er einkar Ijóðræn og falleg;
höfðarí senn til ímyndunaraflsins og tilfinning-
anna. Það er gleðiefni að vita að nú eru til
geisladiskar með tónlist Fannyar Mendels-
sohn. Þeir fást hjá JAPIS í Brautarholti.
Vala S. Valdimarsdóttir
fisHnkvödullinn