Vera - 01.04.1997, Síða 8

n s I ó ö a s k i
pt i
í kv^nnabaráttunni
konur eldri þegar þær loks leyfa sér að verða
mömmur. Staða kvenna á vinnumarkaði er
líka til muna verri en karla, aðallega vegna
þess að þær eru ekki fullir þátttakendur í
slagnum um stöðurnar, enda er áþyrgð á um-
önnun smábarna sem fyrr að mestu hjá kon-
um, annað er undantekning. Fyrsta barnið
okkar fæddist í upplestrarfíi í skólanum.
Þegar ég lauk kennaraprófi gekk ég með
annað barnið. Auðvitað var þetta klúður, en
varð þó ekki til þess að ég hætti í skóla eins
og tíðarandinn bauð. Minnisstæð verður þó
angistin yfir að geta ekki uppfyllt þær kröf-
ur að hafa barnið lengi á brjósti eins og vera
bar sem góð móðir. Næsta barn skyldi því
sannarlega fá að vera endalaust á brjósti ef
svo bæri undir. Sá hinn sami var hins vegar
ekki á því máli og öskraði linnulítið þar til
hann fékk pela. Lærði eina lexíu þar. En er
ekki sama brjóstagjafapressan enn á ungum
mæðrum, ég bara spyr?
Þær eru margar stelpurnar á mínu reki
sem hættu námi, fóru inn á heimilið eða út
að vinna fyrir elskunni sinni sem var í lang-
skólanámi. Þessar sömu konur fylltu síðar
öldungadeildirnar og urðu óseðjandi varð-
andi skólalærdóm. Ég og minn maður
kláruðum okkur hins vegar saman með
dyggum stuðningi fjölskyldna okkar, les.
kvennanna. Frumburðurinn, og þau þrjú
sem komu á næstu þremur og hálfu ári, plús
þær tvær sem komu skömmu síðar, breyttu
hins vegar öllum áformum mínum um fram-
haldsnámið í Skotlandi.
Það var aldrei neitt beinlínis sagt um stöðu
kynjanna í upphafi sambúðar okkar, það var
ósagt en alveg skýrt frá fyrstu byrjun; við
vorum jafningjar og félagar, vorum í þessu
saman og jafnábyrg.
í framhaldsnám færum við t.d. annað
hvort bæði eða hvorugt. Það reyndum við,
en námslán stóðu ekki til boða, styrk gátum
við fengið en fyrir fólk með ómegð gekk það
dæmi ekki upp.
Kvenfrelsisbarátta
Á árunum frá 1970 -1980 var alltaf talað
um jafnréttisbaráttu. Það var ekki fyrr en
með tilkomu Kvennaframboðsins um 1980
sem íslenskar konur fóru almennt að tala um
kvenfrelsi. Auðvitað hafði ég þefað af Rauð-
sokkum, mætt í Sokkholt á fundi, en var þar
aldrei alveg á bólakafi. Kvennafrídagurinn
1975 markaði sennilega vatnaskil í mínu lífi
eins og þúsunda annarra kvenna. Þetta var
árið sem ég tók að mér formennsku í Kenn-
arafélagi Reykjavíkur og ég hugsa að sú
kvennaumræða sem verið hafði undanfarin
ár og frídagurinn, hafi átt sinn þátt í að ég
heyktist ekki þegar eftir var leitað. Kjör Vig-
dísar forseta var annar ómetanlegur áfangi í
vitundarvakningu kvenna á íslandi. Það má
aldrei gleymast.
Stofnun Kvennaframboðsins 1982 rak
hins vegar endahnútinn á ferli sem þegar var
hafið. Ég stökk strax á það, var með frá
byrjun. Þar fann ég samhljóm og farveg fyr-
ir allar mínar væntingar og viljann til að
bæta þjóðfélagið og breyta konum í hag.
Auðvitað hefðu Kvennaframboðið og
Kvennalistinn árið 1983 ekki fengið þann
hljómgrunn sem raun varð á nema að und-
angenginni erjun jarðvegarins. Hugsjónaeld-
ar kvenna brunnu um allt ísland og baráttu-
andinn blossaði.
Kvennaframboðin hafa m.a. gert það að
verkum að réttur kvenna til jafnrar þátttöku
í þjóðlífinu er í orði kveðnu sjálfsagður.
Framkvæmdin er hins vegar klúður í meira
lagi enda fylgir sjaldnast hugur máli eins og
launamisréttið m.a. sýnir. Kvenfrelsi er
valdabarátta og við erum enn vart af frum-
stigi varðandi kvenfrelsi hér á landi. Konur á
valdastólum gera öðrum konum heldur ekk-
ert gagn ef þær eru þar á öðrum forsendum
en þeim að vinna að bættum hag kvenna.
Það að fjölga konum í stjórnum og ráðum í
þeim eina tilgangi að ná ákveðnum hlutföll-
um, getur beinlínis verið hættulegt fyrir mál-
stað kvenna; gefið falskt öryggi. Það eru
kvenréttindakonurnar sem skipta sköpum;
það eru þær sem breyta þjóðfélaginu konum
í hag. Kvenfrelsisbarátta er og verður aldrei
eitthvert fjárans miðjumoð!
Hetjur verða ekki til án fórna
lÆattAía&ííóttir'
Þá var gaman að
vera íslensk kona
í Danmörku.
Við gengum um
með bros á vör
yfir djörfung og
dug íslenskra
kvenna.
Hvernig er hægt að gera skil í stuttri
grein þeim áhrifum sem hetjan móðir
mín og hennar kynslóð hafa haft á líf
mitt og dóttur minnar? Ekki auðvelt.
Hér verða því aðeins reifaðar nokkr-
ar hugleiðingar.
Að vera alin upp af kvenréttindakonu hefur án efa
mótað mig meira en ég geri mér grein fyrir. Ég er elst
sex systkina. Þannig varð ég mjög snemma fullorðin
og tók alvarlega þær skyldur og þá áþyrgð sem því
fylgdi að vera fyrirmyndin sem ekki mátti bregðast.
Á mínum helstu mótunarárum, uppúr 1960, varð
móðir mín æ virkari í jafnrétdsumræðu og kvenna-
baráttu og faðir minn sýndi einstakt fordæmi og tók
meiri þátt í uppeldinu en feður almennt gerðu á
þessum árum. Þegar móðir mín fór að vinna utan
heimilisins lögðust sjálfkrafa á mig skyldur og
ábyrgð sem mér á stundum þóttu erfiðar en gerðu
mig um leið duglegri og sjálfstæðari en ég hefði orð-
ið ella. Skilaboðin í uppeldinu voru einnig alltaf
skýr. Þegar kom að því að ákveða lífsstarf var ég
sannfærð um að ég gæti gert allt sem hugur minn
stóð til og mér væru allir vegir færir. Enginn munur
var á væntingum foreldra minna til okkar systkin-
anna eftir kyni. Fyrirmyndin heima sagði okkur líka
að karlar og konur gætu unnið saman að barnaupp-
eldi þannig að konan fengi einnig notið sín utan
heimilisins.
Foreldrar mínir voru hugsjónafólk og notuðu alla
sína starfskrafta við kennslu og tóku virkan þátt í
stjórnmálum og kjarabaráttu. Þeirra barátta fyrir
bættu samfélagi og betri kjörum í þjóðfélaginu var
mér hvatning til að láta gott af mér leiða og miðla í
starfi mínu því sem jákvætt er og fagurt.
Munurinn á minni kynslóð og þeirri næstu á und-
an er meðal annars sá að konur af kynslóð mömmu
komu inn í baráttuna sem útivinnandi mæður og
höfðu sjálfar reynt misrétti þjóðfélagsins harkalega.
Þær voru með annan fótinn í gömlum gildum og
hefðbundnum uppeldisaðferðum en hinn í draum-
sýninni. En þær tileinkuðu sér ný viðhorf í barna-
uppeldi þar sem hver einstaklingur, hvors kyns sem
hann var, fékk að njóta sín. Við sem á eftir komum
gengum því að ýmsum hlutum sem gefnum. Þó enn
væri langt í land í jafnréttisbaráttunni þá var slagur-
inn auðveldari fyrir okkur vegna dugnaðar þeirra.
Við vorum betur undirbúnar.
En mín kynslóð hefur Iíka gert sér grein fyrir því
að hetjur verða ekki til án fórna og á ýmsu gekk hjá
móður minni og hennar kynslóð. Þessar konur voru
með stóra barnahópa sem þurfti að sinna ásamt
mikilli vinnu utan heimilisins. Mín kynslóð eignað-
ist því ekki mörg börn. Við vissum að samfélagið
gerði okkur ekki mögulegt að sinna stórri fjölskyldu
og öðlast einnig starfsframa. Til að framfleyta stór-
um barnahópi þarf mannsæmandi laun fyrir eðlileg-
8 v£ra