Ritmennt - 01.01.2001, Síða 11

RITMENNT 6 (2001) 7-8
Inngangsorð
Sá mikli forði handrita sem varðveittur er í Landsbókasafni ís-
lands - Háskólabókasafni er óþrjótandi náma til fróðleiksöfl-
unar um líf þjóðarinnar á liðnum öldum. Safnið lætur sér annt
um að notendur eigi sem greiðastan aðgang að þessu mikla efni,
jafnframt því sem það vill tryggja varðveislu handritanna til
framtíðar. Að minnsta kosti þrjár greinar í Ritmennt fjalla nú
um þessi viðfangsefni. Fremst fer grein um helstu prentaðar
skrár um íslensk handrit, en þær hafa löngum verið mikilvæg-
ustu hjálpargögn þeim sem leita fanga í hinum skrifuðu heimild-
um. Framtíðin mun þó kalla á öflugri meðul til aðgengis að
handritaforðanum svo sem lýst er í stuttri grein um Sagnanetið,
stærsta þróunarverkefni Landsbókasafns á sviði upplýsinga-
tækni til þessa. Þar fer saman tölvuskráning handritanna og
færsla þeirra í stafrænt form til birtingar á Netinu. Fjaraðgangur
af þessu tagi leiðir til minnkandi notkunar á sjálfum frumgögn-
unum og er þeim þannig til verndar. Frágangur handritanna og
umbúnaður skipta líka miklu varðandi varðveisluna, þar á með-
al hvernig bókbandi þeirra er háttað. Varðveislustjóri safnsins
fjallar um þann þátt í sérstalcri grein á grundvelli ltönnunar er-
lends sérfræðings sem safnið kallaði til fyrir skömmu.
Austfirðingurinn og Vestur-íslendingurinn Sigmundur Matt-
híasson Long átti sér litríkan æviferil og hneigðist m.a. mjög til
bóklegrar iðju og handritasöfnunar. Þess naut Landsbókasafn í
ríkum mæli í þeim fjölmörgu handritum sem frá Sigmundi eru
kornin, en þau nema allt að tveimur hundruðum. Gunnar
Sveinsson fyrrum skjalavörður hefur tekið saman slcrá þá um
handritin sem hér birtist ásamt frásögn af lífshlaupi safnarans.
Gunnar lést 14. september 2000. Hann hafði síðustu ár sín verið
daglegur gestur á lestrarsal handritadeildarinnar og rétt lokið við
þessa grein þegar hann lést. Við minnumst hans með þakklæti
fyrir ánægjuleg kynni.
í íslenskum handritum eru til merkar heimildir um tónmennt
íslendinga á fyrri öldum svo sem grein um latneska tíðasöngs-
bók frá Hólum er til vitnis um, en hún er rituð af einum helsta
sérfræðingi samtímans um íslenska tónlistarsögu.
Sífellt er að koma fram ný vitneskja um atburði sem tengjast
heimsstyrjöldinni síðari og þau sérkennilegu örlög sem hún skóp
7