Ritmennt - 01.01.2001, Page 31

RTTMENNT 6 (2001) 27-66
Gunnar Sveinsson
Sigmundur Matthías-
son Long, 1841-1924
Árið 1924 lést fræðimaðurinn og handritasafnarinn Sigmundur Matthíasson Long í
Winnipeg í Manitoba í Kanada. Ári síðar bárust Landsbókasafni íslands 130 handrit
hans að gjöf og sum þeirra gagnmerk. Áður en hann fluttist vestur um haf árið 1889
hafði hann sent Kaupmannahafnardeild Hins íslenska bókmenntafélags 67 handrit.
Þannig höfnuðu á endanum alls 197 handrit hans í handritadeild Landsbókasafns fs-
lands. Hér er Sigmundi lýst lauslega og rakinn uppruni hans og æviágrip. Einnig er
gerð grein fyrir ritum hans eftir því sem föng voru á og birtar eftirfarandi skrár um
þau: 1. Aldur handritanna. 2. Elstu handritin - frá 17. og 18. öld. 3. Efnisflokkar
handritanna. 4. Prentuð rit - frumsamin og þýdd 1866-1998.
Sá fræðimaður og handritasafnari sem
hér verður rninnst átti sér svo fjölskrúð-
ugan æviferil að fáu verður við jafnað. Hann
ólst upp í sárustu fátækt í skjóli móður
sinnar sem hraktist með hann sem vinnu-
kona bæ frá bæ, fyrst í Loðmundarfirði og
síðan á Fljótsdalshéraði. Hans beið eklci
annað hlutskipti en að gerast smaladrengur
og vinnumaður jafnskjótt og hann hafði ald-
ur til. Þó tólcst honum með stakri þraut-
seigju og ástundun að afla sér þeirrar kunn-
áttu í lestri, slcrift, reikningi og dönsku sem
entist honum ævilangt sem veganesti í líf-
inu og grundvöllur merkrar fræðimennsku.
Hann tók snemma að safna bókum og hand-
ritum. Vorið 1861 hóf hann að rita dagbók
og er hún til samfelld allt fram í nóvember
1924. Hennar verður nánar getið hér aftar.
Vorið 1918 skrifaði hann útdrátt úr hand-
ritaskrá sinni „sem Jón J. Bíldfell ætlar að
taka með sér og sýna stjórnendum Lands-
bókasafnsins í Reylcjavík sem ég vil helzt að
njóti þess." (34/135).1 Árið eftir bað liann
séra Rögnvald Pétursson sem þá fór til ís-
lands að bjóða Landsbókasafninu að lcaupa
handritasafnið. (34/217). „Voru það fyrstu og
síðustu tilmæli hans að fá örlitla þólcnun
verlca sinna."2 Niðurstaðan varð þessi:
1 Hér og áfram eru tilvísanir til dagbóka Sigmundar
tvær tölur innan sviga og skástrik á milli þar sem
fyrri talan merkir númer dagbókar og seinni talan
blaðsíðu. Fyrstu tvær bækurnar eru án blaðsíðutals
og er þar vitnað til dagsetningar. Stafsetningu og
merlcjasetningu er hnikað lítið eitt til í áttina að
nútíðarhætti. Dagbækurnar eru í Lbs 2141-42 8vo.
2 Dánarfregn í Heimskringlu, 3. desember 1924. Rit-
stjóri: Sigfús Halldórs frá Höfnum.
27