Ritmennt - 01.01.2001, Qupperneq 87

Rannver H. Hannesson
RITMENNT 6 [20011 83-92
íslenslct handritaband
Hér er drepið á þróun handritabands á íslandi frá upphafsárum prentlistarinnar fram
til miðrar 19. aldar. Sérkenni íslensks handritabands liggur einkum í fjölbreyttri efn-
isnotkun við gerð þess svo og ýmsum smáatriðum í tæknilegri útfærslu bandsins.
Hér er í raun urn að ræða frumstætt bókband áhugamanna sem fyrst og fremst er ætl-
að það hlutverk að festa og halda saman lausum blöðum eða örkurn og verja þannig
hið ritaða mál gegn óblíðum ytri aðstæðum.
haustmánuðum 1999 vann sá sem þetta ritar ásamt Robert
£jl William Proctor, forverði frá Fitzwilliam Museum í
Cambridge, að rannsókn á gerð og ástandi gamals handritabands
í handritadeild Landsbókasafns íslands - Háskólabókasafns.
Markmið þessarar rannsóknar var að fá sem gleggst yfirlit yfir ís-
lenskt handritaband og huga að hvernig það hefði reynst í tím-
ans rás. Niðurstöður rannsóknarinnar yrðu síðan nýttar til þess
að vinna að tillögum urn nýtt og hagkvæmt band er veitti hand-
ritunum sem besta vörn jafnframt því að varðveita sérkenni
þeirra.
Hvergi eru varðveitt fleiri íslensk handrit en í handritadeild
Landsbókasafns. Ástand gamalla handrita er afar misjafnt og er
þar einkum um að kenna óhagstæðum geymsluskilyrðum fyrr á
tíð sem og óhóflegri notkun og síðast en ekki síst óhentugum
umbúnaði. Þetta veldur því að nokkur hluti handritanna hefur
safnað ryki og óhreinindum, blöð eru víða fúin og bókband illa
farið og óheilt. Mikilvægt er að stöðva frekari eyðingu og búa svo
um að sá arfur sem heyrir til safninu varðveitist um ókomna tíð.
Aldrei mun þó reynast unnt að færa öll handrit í sitt uppruna-
lega band. Handrit og band aflagast í tímanna rás og oft er band-
ið orðið of lúið til að hlífa blöðunum. Gömlu bandi skal þó ætíð
haldið til haga, en það hefur ekki síður menningarsögulegt gildi
en hinn ritaði texti.
Bókband er snar þáttur bókagerðar og lætur að líkum að það
83