Ritmennt - 01.01.2001, Síða 90

RANNVER H. HANNESSON
RITMENNT
Dæmi um handbragð at-
vinnubókbindara. Hér eru
kverin saumuð á þrjá kappa
úr grófum hampi sem þrædd-
ir eru gegnum göt á þunnum
tréspjöldum. Endar kappanna
eru tættir og þeir límdir nið-
ur á spjöldin með þykku
grautarlími. Kjölurinn er
fóðraður með tiltækum rauð-
litum efnisbútum sem einnig
eru festir við spjöldin. Kjöl-
kragi er handsaumaður úr
tvílitu ullargarni yfir bók-
fellsstrimla sem festir eru til
endanna á spjöldin utanverð.
ÍB 903 8vo (fráum 1700).
Bókin sjálf var mynduð úr kverum og réð stærðin oftast blaða-
fjölda í hverju kveri. Kverin voru saumuð á skinnþvengi eða
þykka kappa úr hampi. Saumþráður var oftast úr hör. Þvengirn-
ir eða kapparnir voru dregnir gegnum göt á tréspjöldum, það er
síðuspjöldunum, og tappar reknir í til að festa þá og voru endarn-
ir límdir niður. Efnið í spjöldunum er afar misjafnt að gæðum,
það er allt frá þykkum og veglegum eikarspjöldum til spón-
þunnra furuspjalda. Eru hin síðartöldu oftar en elcki klofin vegna
spennu í skinninu sem á hefur verið límt. Algengast var að líma
skinn yfir kjöl og spjöld. Límt var beint á kjölinn og kappar not-
aðir til að hleypa upp kilinum.
Oft getur verið erfitt að greina uppruna skinnanna og verkun-
araðferðir þeirra, en að öllum líkindum hafa verið notuð kálf-
skinn og sauðskinn eða geitaskinn, og hafa þau verið verkuð sem
bókfell eða sútuð og lituð.
Islenskt bókfell er sökum verkunaraðferðar þess og varð-
veisluskilyrða fremur óþjált efni. Oft leikur vafi á hvort um sé
að ræða bókfell eða alúnsútað skinn. Alúnsútað skinn er ljóst á
lit og þjált en er aðeins hálfsútað og því ekki rakaþolið eins og
fullsútað skinn. Alúnsútun er elsta þelckta aðferðin til sútunar á
skinnum með málmsöltum og voru skinn sútuð á þennan hátt
86