Ritmennt - 01.01.2001, Blaðsíða 104

ASGEIR GUÐMUNDSSON
RITMENNT
stunda nám við verslunarskóla. Þetta var yf-
irskin því að hinn eiginlegi tilgangur hans
með Svíþjóðarförinni var að fara til Bret-
lands eftir stutta dvöl í Stokkhólmi og það-
an heim til íslands. Þegar Leifur kom frá
þýsku vegabréfaskrifstofunni hinn 21. októ-
ber 1942 þar sem hann hafði fengið brottfar-
arleyfiö hitti hann Holmboe á förnum vegi.
Þeir tóku tal saman, og Leifur sagði Holm-
boe frá því hvernig allt var í pottinn búið.
Þetta var klukkan eitt eftir hádegi, en
klukkan hálffimm ltom borgaralega klædd-
ur Þjóðverji heim til Leifs og bað hann að
koma með sér til vegabréfaskrifstofunnar.
Samkvæmt brottfararleyfinu átti Leifur að
halda til Svíþjóðar 24. október, en hann
hafði farið fram á að fá að fara 1. nóvember.
Þjóðverjinn sagði Leifi að hann gæti fengið
að fara þann dag, og þyrfti því að breyta
brottfararleyfinu. Þegar Leifur kom til vega-
bréfaskrifstofunnar var honurn sagt að fara í
fylgd annars Þjóðverja til Victoria Terrasse
þar sem höfðuðstöðvar Gestapo voru. Þar
var hann yfirheyrður og játaði á endanum að
hann hefði ætlað að komast úr landi á fölsk-
um forsendum. Því þarf ekki að koma á
óvart að Leif grunaði síðar meir Holmboe
um aó hafa sagt til sín."
Egil Holmboe er kunnastur fyrir það að
hann var túlkur Knuts Hamsun þegar hann
hitti Adolf Hitler í júní 1943. Fundur þessi
átti sér þann aðdraganda að mikil togstreita
var milli Terhovens, landstjóra Þjóðverja í
Noregi, og Quislings sem varð forsætisráð-
herra á ný árið 1942. Þrátt fyrir það voru öll
völd í landinu eftir sem áður í höndum Ter-
bovens. Hann gekk fram af svo mikilli
hörku að jafnvel norsku kvislingunum
blöskraói. Þá voru Quisling og menn hans
eklci sáttir við hugmyndir Terbovens um
framtíð Noregs að lokinni styrjöldinni. Því
kom upp sú hugmynd í innsta hring Quisl-
ings að beita Hamsun fyrir vagn kvisling-
anna og koma því til leiðar að hann fengi
áheyrn hjá Hitler svo að Hamsun gæti kom-
ið sjónarmiðum Quislings og félaga hans á
framfæri við einræðisherrann. Holmboe var
um þetta leyti ritari Alþjóðlega blaðasam-
bandsins, en það starfaði í hinum her-
numdu löndum Evrópu. Þetta embætti
veitti Holmboe beinan aðgang að Joseph
Goebbels, áróðursmálaráðherra Þýsltalands,
og í krafti þessa embættis fékk Holmboe
það verkefni að túlka fyrir Hamsun. Hið op-
inbera erindi Hamsuns var að fara til Vínar-
borgar til að sitja sem heiðursgestur alþjóð-
legan blaðamannafund. Þar var m.a. flutt
ræða eftir Hamsun þar sem hann lýsti yfir
stuðningi við Þriðja ríkið og veittist harka-
lega að Englandi. Ræðunni lauk með þess-
um orðum: „Það verður að koma Englandi á
kné." Að sögn Holmboes var það eklti fyrr
en að blaðamannafundinum loknum að
hann tilkynnti Hamsun að Hitler ætlaði að
veita honum áheyrn. Hamsun lét sér fátt
um finnast við tíðindin, og kom það Holm-
boe á óvart. Nú kom til skjalanna dr. juris
Herman Harris Aall sem var helsti hug-
myndafræðingur norskra nasista og hafði
víðtæk sambönd í Þriðja ríkinu. Hann og
Holmboe settust nú niður með Hamsun á
Hotel Imperial í Vínarborg og fóru rækilega
yfir það með honum hvert umræðuefnið á
fundinum átti að vera. Holmboe lagði það
11 Riksarkivet: Sak nr. 225. Leifur Muller til Augusts
Esmarch, sendiherra Noregs í Stokkhólmi, 6.6.
1945.
100