Ritmennt - 01.01.2001, Blaðsíða 105

RITMENNT
EGIL HOLMBOE
einnig á minnið því að hvorlci hann né Harr-
is Aall voru vissir um, að Hamsun myndi
takast að koma boðskap Quislings og
manna hans óbrengluðum á framfæri við
Hitler, enda var Hamsun að verða 84 ára,
heyrði illa og var heilsuveill því að hann
12
hafði nýlega fengið vægt heilablóðfall.
Hinn 26. júní 1943 var flogið með þá
Hamsun og Holmboe í einkaflugvél Hitlers
til Obersalzberg, og þaðan var þeirn ekið til
Berghof þar sem fundurinn var haldinn.
Auk Foringjans sátu fundinn tveir háttsett-
ir embættismenn og Ernst Zuchner sem var
embættismaður í áróðursmálaráðuneytinu í
Berlín og fór þar með mál Norðurlanda.
Hann var fulltrúi Goebbels á fundinum.
Zuchner dvaldist í Noregi 1924-28, stund-
aði þar blaðamennsku og þýðingar og
lcvæntist norslcri konu. Hann talaði norsku
reiprennandi. Zuchner umgeklcst leikara,
blaðamenn og rithöfunda í Osló, og hann
kynntist einnig Kristmanni Guðmunds-
syni. Hann útvegaði Kristmanni útgefanda í
Þýskalandi og þýddi fyrstu bók hans sem
lcom út á þýsku. Það var Brúðarkyrtillinn
sem hét á þýsku Das Brautkleid og kom út
árið 1930. Zúchner stuðlaði að því að hald-
in var þýsk heilbrigðissýning í Reykjavík
haustið 1934, og hann hafði um árabil náin
tengsl við íslendinga í Þýskalandi og greiddi
götu þeirra á margan hátt. Zúchner var
sæmdur fálkaorðunni árið 1938 að frum-
kvæði Helga R Briem sem var þá viðskipta-
fulltrúi við danska sendiráðið í Berlín. Helgi
rölcstuddi tillögu sína um orðu handa
Zúchner með því að hann hefði aðstoðað
ýmsa íslenska listamenn, m.a. Jón Leifs og
Kristmann Guðmundsson, skipulagt fyrir-
lestraferð Guðmundar Kamban á vegum
Norræna félagsins þýska haustið 1937 og
hann ynni að því að lcoma frásögn af Vín-
landsferðum íslendinga í þýskar skólabælc-
ur.13
Hitler hafði miklar mætur á Hamsun og
veitti honum áheyrn vegna þess að hann
taldi að margt væri líkt með þeim, enda
höfðu þeir báðir hafist til mannvirðinga úr
sárri fátækt og umkomuleysi. Fundurinn
hófst með léttu spjalli þeirra Hitlers og
Hamsuns, enda dáðust þeir hvor að öðrum,
og Hamsun var greinilega hrærður. Brátt
sneri hann sér að því sem honum hafði ver-
ið falið að ræða við Hitler, en það var ný-
skipan sú sem Terboven ætlaði að gera á
norska kaupskipaflotanum. Samkvæmt
henni áttu norsku kaupskipin einungis að
sigla á Norðursjó og innsævis. Hitler fór
undan í flæmingi og vildi ekki gefa ákveðin
svör um þetta atriði. Þessu næst vakti
Hamsun máls á stjórnarháttum Terhovens,
landstjóra í Noregi, enda hafði Hamsun
fengið að kynnast þeim með þeim hætti að
fjölmargir landar hans höfðu beðið hann að
beita áhrifum sínum hjá Terboven til að fá
hann til að þyrma lífi andspyrnumanna sem
höfðu verið dærndir til dauða. Hamsun
hafði sent Terboven niörg símskeyti í þessu
12 Erik Egeland: Hamsun fulgte iklte instruks, Aften-
posten, 17.10. 1978. Sami: Ja og amen, sa Hamsun,
Aftenposten, 19.10. 1978. Sverre Hartmann:
Hamsun i skjult regi, Aftenposten, 21.10. 1978.
13 Thorkild Hansen. Processen mod Hamsun 1, bls.
150-52. Haugar Nicolaysen: Fant referatet fra
Hamsuns mote med Hitler, Verdens Gang, 9.2.
1997. Kristmann Guðmundsson. Dægrin blá, bls.
247-53. Ásgeir Guðmundsson. Berlínar-blús, bls.
171-72, 321. Þjóðskjalasafn fslands: F-1-III-IV,
1935-1939. Helgi P. Briem til Hermanns Jónasson-
ar forsætisráðlrerra, 22.11. 1937.
101