Ljósmæðrablaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 17

Urriræður
^ið túlkun niðurstaðna var að hluta til
stuðst við hugmyndafræðilíkan Valerie
Flemming (1998). Líkanið er afrakstur
e*gindlegrar rannsóknar um upplifun af
samskiptum í ljósmóðurstarfinu sem
náði til 250 ljósmæðra og 219 skjól-
stæðinga í Skotlandi og á Nýja Sjá-
landi. Líkanið byggir á sex aðalþáttum
en heildarhugmyndin í líkaninu er
gagnkvæmni (reciprocity) sem endur-
sPeglar þau samskipti sem eru á milli
Uósmóðurinnar og konunnar. Þannig
niætir ljósmóðirin konunni eftir þörfiim
hennar. Hæfileiki ljósmóðurinnar til að
meta byggjr á því að hún skilji, ráði við
aðstæður, kunni að lesa í merkingu
Peirra og setja í samhengi við þætti lík-
ansins sem eru:
Að vera hjá (attending)
■ Að skynja (presencing)
• Að vera viðbót (supplementing)
' Að styrkja (complementing)
■ Að ígrunda (reflection)
• Aó vera sveigjanleg/ur (reflexivity)
Samkvæmt Valerie Flemming þurfa
Jósmæður sem sinna konum að hafa
ó finntngu fyrir samhengi allra þeirra
Pátta sem líkanið inniheldur til þess að
8°ö útkoma fáist. Þannig verður að
'e'o hjá konunni grunnur að því að
geta metið framgang fæðingar og tekið
a. Varðanir um meðferð. Stundum er
einungis þörf á að konan viti af ljós-
nióðurinni en oftar er nauðsyn á að hún
e við hlið konunnar bæði andlega og
hkamlega.
Niðurstöður þessarar rannsóknar um
n' heillar spangar og 1°- og 2° rifa
v,rðist svipuð því sem gerist í ná-
gnannalöndum. Hins vegar er tíðni 3°
nía sem var 4,4% mun hærri á Land-
sPnala-háskólasjúkrahúsi þegar borið
saman við tíðni 3° rifa í rannsóknum
arnuelson og félaga (2002) frá Sví-
jJ0ð’ Albers og félaga (1999) frá Bret-
andi og Pirhonen og félaga (1998) frá
'nnlandi. Ljóst er að tíðnin reyndist
j.6 mlngi hærri á kvennasviði LSH en í
l^amangreindum rannsóknum. Ekki
ggur fyrir hvers vegna þessi munur er
t".r'r bendi. Pirhonen og félagar (1998)
l° u elna af ástæðunum fyrir ólíkri út-
I °!llu sPangar milli Svíþjóðar og Finn-
an s vera mismunandi handbragð ljós-
æðra við fæðingu kolls, það gæti líka
skr^'^ bab ^3011 elnnl8 aó vera að
!.anin8u á spangarskaða sé mismun-
ar 1 báttað en það þyrfti að skoða nán-
' 10st er að nákvæmari skráning á
JPangarskaða °g samræmd skráning
1 landa er mjög mikilvæg til að
hægt sé að bera saman niðurstöður. Að
einhverju leyti gæti skýringin legið í
því að samkvæmt niðurstöðum þessarar
rannsóknar var samband á milli tveggja
meðferðarforma þ.e. íhlutun í rembing
og nudd/ tog á spöng sem höfðu áhrif á
útkomu spangar til verri vegs.
Hins vegar var ánægjuleg há tíðni
heillar spangar. Þessar niðurstöður geta
verið vísbending um að handbragð ljós-
mæðra sé mismunandi og velta má fyrir
sér hvort sumar ljósmæður fá oftar
heila spöng og aðrar fái ofitar 3° rifú?
Innra gæðaeftirlit og skráning á deild-
inni þar sem hægt er að fylgjast með
árangri meðferðar hjá hverjum heil-
brigðisstarfsmanni er þvi afar mikil-
vægt. Síðan rannsóknin var gerð hefúr
skráningarkerfi verið tekið upp á LSH
þar sem möguleiki er á að leita slíkra
upplýsinga.
Tíðni spangarklippinga á rannsókn-
artímabilinu var 8,4 % og er það nokk-
uð lægra en víða annars staðar. A
stærstu sjúkrahúsunum í Svíþjóð var
tíðni 24,5% árið 1995 og reyndar mishá
eftir stofnunum frá 4-50% (Rochner og
Fianu-Jonasson, 1999). Á síðari hluta
20. aldar hafa fræðimenn komist að því
í rannsóknum sínum að spangarklipp-
ingar séu ekki verndandi fýrir spöngina
og að þeim fylgi aukin hætta á 3°- og 4°
rifúm (Albers og félagar, 1996; Bor-
gatta og félagar, 1983; Klein og félagar,
1993; Lydon-Rochelle og félagar, 1995;
Samuelson og félagar, 2002). Mc-
Candlish (1997) álítur að eina ábending
fýrir spangarklippingu skuli vera að-
þrengt barn. Á rannsóknartimabilinu
voru einkenni um frávik frá eðlilegu
ferli s.s. fósturstreita í 4,1% tilfella og
barnabikslitað legvatn í 14,1% tilfella.
Niðurstöðumar gefa því til kynna að
ljósmæður fæðingadeilda LSH hafi
tekið upp gagnreynd vinnubögð og að
spangarklippingar geti talist innan eðli-
legra marka.
Tíðni rifa út frá klippingum á
kvennasviði LSH er svipuð og annars
staðar 18,4 % og tíðni 3°- og 4° rifa út
frá spangarklippingum var 15,8 % sem
er lægra en í rannsókn Labrecque og
félaga (1997) en hjá þeim reyndist tíðn-
in vera 20,6% . Taka ber fram að hjá
þeim var um miðlægar spangarklipp-
ingar að ræða. Vegna fæðar í úrtaki
fengust ekki marktækar niðurstöður um
tengsl rifa og spangarklippinga, en í
ljósi hárrar tíðni á 3° rifú í úrtakinu
verður að teljast athyglivert að af þeim
sjö sem rifnuðu út frá spangarklipping-
unni fengu sex þeirra 3° og 4° rifu.
Ekki fékkst marktæk niðurstaða um
samband stellingar og útkomu spangar.
Hálfuppisitjandi stelling var notuð í
helmingi (50,2%) allra fæðinga. Þá
voru hliðarstellingarnar, vinstri hlið og
hægri hlið næst mest notaðar eða í réttri
röð 17,5% tilfella og 12,8% tilfella. í
8,2% fæðinga notaði konan stellinguna
á fjórum fótum og í 4% tilfella var
konan útafliggjandi. Um var að ræða
standandi stellingu í 2,9% tilfella og
stellingin vel uppisitjandi var notuð í
1,5% tilfella. Síst var notuð stellingin á
hækjum sér eða í 1,1% tilfella. Benda
má á að nú fæddi rúmlega helmingur
kvennanna í hálfuppisitjandi stellingu
en sú stelling var notuð í nær öllum
fæðingum á árunum 1970-1994 sam-
kvæmt reynslu rannsakandans bæði á
LSH og á Akademíska sjúkrahúsinu í
Uppsölum og víðar. Þó þróunin sé hæg
þá sýnir þetta að tegundir stellinga sem
notaðar eru í fæðingum á LSH eru að
verða fjölbreyttari. Niðurstöðurnar eru í
takt við notkun stellinga í rannsókn
Sedler (1996) í Nýju Mexikó, en eru
hins vegar ólíkar niðurstöðum rann-
sóknar Hanson (1998). í rannsókn Han-
son voru 800 ljósmæður víðs vegar í
USA spurðar hvaða stellingu þær
hvettu konur mest til að nota á öðru
stigi fæðingar. Þar kom fram að hliðar-
lega hafi mest verið notuð auk þess sem
standandi staða og staðan á hækjum sér
var mikið notuð. Ljóst er að ekki feng-
ust nægjanlega margar konur í suma
stellingahópana þannig að það reyndist
unnt að nota marktækniprófin, en þegar
eingöngu er horft á tíðnitölur má sjá
vísbendingar um að konur sem nota
stellingarnar útafliggjandi, uppistand-
andi og á hækjum sér fá fremur rifur en
konur sem nota stellinguna vel uppi-
sitjandi en útkoma spangar var best hjá
þeim. Þetta er í takt við niðurstöður
Gáreberg og félaga (1994) en í rann-
sókn þeirra var sjöfold hætta á 3 ° rifum
ef konur stóðu og fæddu. Þessar vís-
bendingar eru einnig í samræmi við
niðurstöður rannsóknarrýni Gupta og
Nikodem (2000b) en þar kom fram að
konur sem notuðu fæðingarstól eða
fæðingarpúða fengu síður 2°-, 3°- eða
4° rifúr en þær sem voru útafliggjandi.
Markverðar niðurstöður voru þær að
ef konur sem völdu fæðingarstellingu
sjálfar voru þær marktækt oftar með
heila spöng en konur sem ekki völdu
stellinguna sjálfar (p =0,002). Ekki
fundust rannsóknarniðurstöður annars
staðar frá sem styðja þetta en þegar
hugmyndafræðilíkan Valerie Flemming
Liósmæðrablaðið maf 2004 17