Ljósmæðrablaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 18

er skoðað í samhengi við þessar niður-
stöður má ætla að konur sem hafa skoð-
un á því hvernig þær vilja fæða hafi
e.t.v. betri tilfinningu fyrir líkama
sínum, þær taki sjálfstæðar ákvarðanir
og þurfi minni hjálp. Þegar konan velur
stellinguna sjálf ríkir gagnkvæmni í
sambandi ljósmóður og konu þar sem
ljósmóðirin hefur skilning á þörf kon-
unnar á að hagræða sér þannig og á
þann hátt sem henni finnst best. Ut-
koman er góð áhrif á spöngina. Áhuga-
vert væri að skoða þennan þátt betur í
framtíðarrannsóknum.
Tvær mismunandi tegundir með-
ferða höfðu marktæk áhrif á útkomu
spangar til verra horfs. 1 fyrsta lagi það
að hvetja til rembings og í annan stað
að nudda/toga í spöngina á öðru stigi
fæðingar.
I tæplega 40% fæðinga var íhlutað í
rembing á öðru stigi fæðingar en sú
aðferð byggir á hefð í starfi ljósmæðra
og margar þeirra álita að það að hvetja
konuna til að rembast flýti fæðingunni.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu
glöggt að konur sem hvattar eru til að
rembast eru líklegri til að fá verri út-
komu á spöng en konur sem ekki eru
hvattar og eru þær niðurstöður sam-
hljóða rannsóknarrýni Renfrew og fé-
laga (1998) Samselle og Hines (1999)
og rannsóknarniðurstöðum Yates og
Roberts (1984). Ekki var unnt að greina
hvort sömu ljósmæður notuðu þessa
íhlutun meira en aðrar en það hefði
verið gagnlegt. Athyglisvert er að þegar
frumbyrjur og fjölbyrjur eru skoðaðar
sitt í hvoru lagi þá fékkst ekki marktækt
samband milli rembingsíhlutunar og
útkomu spangar
Hin meðferðin sem reyndist vera
skaðleg spönginni var að setja fingur
inn fyrir leggangaop og færa í u-laga
hreyfingar um leið og spöngin er teygð
fram og nudduð sem gert er þegar farið
er að sjást í kollinn. í rúmlega 17 %
fæðinga var þessi meðferð veitt. Þannig
voru 21,4% þeirra sem fengu meðferð-
ina með heila spöng. Á hinn bóginn
reyndust 35,0% þeirra sem ekki fengu
meðferðina vera með heila spöng og
munurinn mældist marktækur (p<
0,03). Leiða má líkum að því að þessi
meðferð hafi verið notuð á stífa spöng
sem vissulega er algengara hjá frum-
byrjum. Athygli vakti að sambandið
mældist sterkara þegar gögn sem beind-
ust að Ijölbyrjum eingöngu voru skoð-
uð. Þessar niðurstöður eru nálægt nið-
urstöðum rannsóknar Stamp og félaga
(2001) og rannsóknar Albers og félaga
(1996) sem sýndu fram á að spangar-
nudd í fæðingu hefði ekki verndandi
áhrif á spöngina. I þeirn rannsóknum
var eingöngu talað um nudd en ekki
minnst á að spöngin væri teygð fram
með fingrum í u-laga hreyfingum eins
og í þessari rannsókn.
Þegar hugmyndafræðilikan Valerie
Flemming er skoðað hvað varðar íhlut-
un bæði í rembing og við nudd/tog á
spöng, ættu ljósmæður að varast að
íhlutast of mikið. Ef til vill er þessi
íhlutun þess eðlis að konan finnur sárs-
auka og spennist upp þegar ljósmóðirin
er að koma við spangarsvæðið og hún
missirþá tilfinningu við spangarsvæðið
sem nauðsynleg er til vinna í takt við
það sem líkaminn segir henni.
Stærð (þyngd) barns og höfuðummál
höfðu ekki marktæk áhrif á útkomu
spangar. Spyrja má hvort þessi niður-
staða styðji þá skoðun margra að konur
gangi ekki með stærri börn en þeim er
ætlað að geta fætt.
Þegar niðurstöður rannsóknarinnar í
heild eru ræddar í tengslum við hug-
myndafræðilíkan Valerie Flemming má
túlka það þannig að útkoma spangar í
fæðingu ráðist af hæfni ljósmóðurinnar
til að skynja tilfinningar og þarfir kon-
unnar, meta aðstæður og ákveða með-
ferð. Myndlíking Valerie Flemming
lýsir hvernig það að vera hjá, að hjálpa
þegar þörf er á og að sýna gagnkvæmni,
fléttast saman. Það er listin í ljósmóður-
starfinu sem byggir grunninn að góðri
þjónustu við fæðandi konur. Góð út-
koma ræðst einnig af því hvernig ljós-
móðirin notar ígrundun í starfi og
byggir ákvarðanir sínar á gagnreyndri
þekkingu. Það eru vísindin í ljósmóður-
starfinu.
Takmarkanir
rannsóknarinnar
Helstu takmarkanir rannsóknarinnar
var snið hennar en ekki var slembivalið
í stellingar og ákveðna meðferð áður en
útkoma spangar var metin. Auk þess
var ekki unnt að tryggja að fleiri en ein
stelling/meðferð hefði verið notuð í
fæðingunum. Þannig var ekki hægt að
meta sem skyldi áhrif hverrar meðferð-
ar fyrir sig. Sumar af þeim fæðinga-
stellingum sem teknar voru til athug-
unar voru ekki notaðar nógu mikið og
varð því að flokka saman stellingar
þegar niðurstöður voru metnar. Gera
má ráð fyrir vissri ónákvæmni í skrán-
ingu á stærð spangarrifa og skilgrein-
ingu þeirra þar sem margir einstakling-
ar skráðu í mælitækið.
Hagnýting og
framtíðarrannsóknir
Niðurstöður rannsóknarinnar drógu
fram þekkingu um útkomu spangar í
eðlilegum fæðingum á kvennasviði
LSH sem ekki hafa verið fyrir hendi
áður og þær gefa vísbendingu urn hvað
í meðferð og umönnun stuðlar að góðri
útkomu og hvað er líklegra til að valda
skaða á spöng. Einnig hvaða þætti þarf
að skoða nánar með nákvæmari skrán-
ingu og fagrýni. Þessi rannsókn er því
mikilvæg og ætti að vera fengur fyrir
ljósmæður og lækna sem stunda fæð-
ingahjálp.
Niðurstöður rannsóknarinnar styrkja
þá skoðun að ljósmóðurstarfið sé sam-
tvinnað af list og vísindum, þjónustan
við fæðandi konur verði ófullnægjandi
ef annað vantar. Þannig er mikilvægt að
starfsaðstæður, mönnun og skipulag
geri ráð fyrir báðum þessum þáttum í
þjónustunni.
Ljóst er að svipuð rannsókn og þessi
sem hefði stærra úrtak rnyndi gefa ná-
kvæmari upplýsingar um útkomu
spangar og því væri æskilegt að endur-
taka þessa rannsókn og safna gögnum
yfir lengra tímabil. Einnig væri fróðlegt
að kanna og skrá vinnulag ljósmæðra
nánar og greina hvernig og hvaða hand-
brögð stuðla að góðri útkomu spangar.
Þannig væri líka áhugavert að gera
eigindlega rannsókn, íylgjast með og
taka viðtöl við ljósmæður og konur seni
hafa fætt og skoða hvaða hugmyndir
þær hafa og greina hvaða þættir hafa
áhrif og eru vemdandi fyrir spöngina-
Hugmyndafræðilíkan Valerie Flemm-
ing væri hægt að nota til viðmiðunar til
að skoða hvernig reynsluþekkingin,
fræðilega þekkingin, innsæið og hug-
sjónin tvinnast saman og hafa áhrif á
útkomuna.
Þakkir
Ljósmæður á LSH.
Ljósmæðrafélag íslands studdi rann-
sóknina
Heimildir
Albers, L.L., Anderson, D., Cragin, L-,
Daniels, S.M., Hunter, C., Sedler, K.D. og
Teaf, D. (1996). Factors related to perineal
trauma in childbirth. Journal of Nurse-
Midwifery, 41 (4), 269-276.
Borgatta, L., Piening, S.L. og Cohen,W.8-
(1989). Association of episiotomy and deh'
very position with deep perineal laceratiof1
during spontaneous delivery in nulliparotts
women. American Journal of ObstetricS
and Gynecology, 160 (2), 294-297.
Boyle, M. (2000). Childbirth in bed: tW
18 Ljósmæðrablaðið mai' 2004