Akranes - 01.09.1948, Blaðsíða 16

Kveðja skáldsins til þjóðarinnar
Eftir próf. RICHARD BECK
stúlkunni til þess að auka ánægju okkar
beggja. — Ungur verzlunarmaður, sem í
þá daga átti 2 reiðhesta var áreiðanlega
eins mikils virði í augum ungrar stúlku
og strákur, sem nú á lúxusbíl, sem hanu
getur boðið henni að setjast í. —
Það var margt góðra reiðhesta í Hóbn-
inum á tímabili, en mér þótti Bleikur
minn beztur allra. Hann var svo viljugur
og ganggóður, og svo var hann svo fallega
reistur og föngulegur. Ég var hrifinn aí
klárnum, og hefi ég þó átt marga góða, en
hér á það eflaust við, að hverjum þykir
sinn fugl fegurstur. — Vinur minn
Thomas Möller póstmeistari í Hólminum
átt yndislegan jarpan hest, „Gosa“, sem
var Húnvetningur að ætterni eins og
Bleikur minn. — Möller var lægnastur
reiðmaður í Stykkishólmi á þeim árum,
enda var „Gosi“ vel taminn og góður, og
enginn fór betur með hesta en Möller. —
Ég held nú að „Gosi“ hans Möllers hafi
verið þægilegri reiðhestur en Bleikur
minn, en það átti ég bágt með að viður-
kenna þá. — Ég var svo hrifinn og stoltur
af klárnum mínum. —
Okkur hætti við að riða hart á stað fyrsta
sprettinn, en þetta er óhæfa. Klárarnir
voru svo viljugir og ætluðu sér ekki af,
nema vera kynni að þeir hafi fundið á sér,
að langt átti ekki að halda, máske upp í
Vatnsdal, eða þá aðeins í Sauraskóg, sem
er 10 km. vegalengd. — Fyrst var farið
af baki fyrir botni Nesvogs, en þar hafa
19 menn drukknað, og sá tuttuguasti á eftir
að láta þar líf sitt, en fleiri ekki. — Síðan
er haldið áfram upp Þórsnesið, en þegar
það þraut og komið var upp á Vogaskeið
angaði bjarkailmurinn á móti manni,
einkum ef andvari var úr austri. — Skóg-
arilmurinn seyddi okkur til sín. I skóg-
inn var haldið og þar staðnæmst, og þar
dvalið þangað til sólu fór mjög að halla.
— Þar var drukkið kaffi og lífsins notið
í sakleysi. — Síðan haldið heim og þá
riðið enn harðara en uppeftir. — Svona
var nú skemmtunin á sunnudögum í þ j
daga, — að dvelja og njóta lífsins á hest-
baki úti í náttúrunni, en þessi skemmtun
létti pyngju okkar lítið samanb. við það,
sem skemmtanir unga fólksins nú á tim-
um kosta um helgarnar, — en við vorum
eins sæl þó að peningaveltan væri minni,
og ekkert orlofsfé væri til þess að moða úr.
Þegar heim kom, snyrtum við okkur og
höfðum fataskipti, en síðan var drukkið
te með brauði, osti o. fl. — Alhr voru
kátir og léttir í skapi. Húsbóndinn lék við
hvern sinn fingur. Hann skaut því að
okkur unga fólkinu, að hann hefði ekkert
á móti því, að við næðum í fleira ungt
fólk og dönsuðum þarna heima um kvöld-
ið, og ekki stóð á frúnni, sem ávallt var
reiðubúin til þess að taka á móti gestum.
— Við létum ekki segja okkur þetta tvisvar,
„Allir deyja þeir ungir,
sem elska guSirnir mest.“
Þannig færir Jón Magnússon skáld i
hreimfagran ljóðabúning hin fornu orð,
í minningarkvæðinu um Guðbjörgu systur
sína, sem prentað er meðal margra ann-
ara ágætiskvæða í kvæðasafni hans Jörðin
græn (Isafoldarprentsm., Reykjav.), er út
kom að honum látnum 1945. Og þau orð
sönnuðust eftirminnilega á sjálfum honum,
þvi að hann féll að velli um aldur fram,
ekki fimmtugur. En þó aldurinn yrði ekki
hærri, hafði hann borið gæfu til þess að
auðga drjúgum þjóð sína, bókmenntir
hennar og menningu, með kvæðum sínum,
sem bera aðalsmark ríkrar skáldgáfu hans,
gjörhyggli og göfugmennsku.
Fyrrnefnt kvæðasafn hans var fimmta
ljóðabók hans og jafnframt hinnsta kveðja
hans til þjóðar sinnar, sem hann unni
hugástum, agaði, þegar honum bauð svo
við að horfa, af því að hann elskaði hana
heitt og fölskvalaust, og eggjaði lögeggjan
til dáða, vegna þess, að hann þekkti hæfi-
leika hennar til þess að sigrast á and-
vigum kjörum í fortíð og samtíð, og trúði
að sama skapi fastlega á framtíð henn-
ar. Óneitanlega er hún fögur, og um
hennar. Óneitanlega er hún fögur, og um
margt athyglisverð og lærdómsrík, þessi
síðasta kvæðakveðja skáldsins.
Jón Magnússon var maður óvenjulega
glöggskyggn á hið nána samband manns
og móðurmoldar hans, eins og fram kemur
glöggt í kvæði hans „Land og þjóð,“ sem
skipar öndvegi í þessari síðustu bók hans.
og hefst á þessu erindi
en lögðum á stað og hóuðum saman nokkr-
um unglingum, piltum og stúlkum, og svo
var dansað, drukkið kaffi, sungið og sagð-
ar skemmtilegar sögur til miðnættis. —
Hljóðfærasláttur var nægur á heimilinu.
Þar voru allir söngelskir og spiluðu sumir
eitthvað á píanó, en bezt spilaði eldri son-
ur hjónanna, Gunnar, sem var svo ein-
staklega listfengur og líkur móðurfrænd-
um sínum. — Ég efast ekkert um að endur-
minningar frá þessum sunnudagskvöldum
á Kaupmannsheimilinu í Hólminum hafa
oft ornað mörgum siðar á lífsleiðinni. —
Á þessu heimili fór saman, eindrægni og
samúð allra heimilismanna inn á við og
gestrisni og velvildarhugur til allra, sem
að garði bar. —r
1 þessu sambandi vil ég geta þess, að í
öðru kaupmannshúsi í Hólminum var ann-
ar slikur sælureitur. — Það var hjá Ágústi
kaupmanni Þórarinssyni og hinni yndis-
„Land og þjóð er orðið eitt.
Annars væri hvorugt neitt.
Götu vora helgað hefur
hetja mörg er fallin sefur,
fyrr sem striddi þjáð og þreytt.
Sjórinn, haginn,
heiðin, skaginn
huga bamsins að sér vefur.
Mæðra og feðra arfur er
allt, sem fyrir sjónir ber.“
Brennandi ættjarðarást Jóns og frelsis-
ást fléttast fagurlega saman í kvæðinu
„Frelsi,“ er hann orti i tilefni af tuttugu
ára afmælis fullveldis Islands. Minnugur
þess„ að „lands vors tjón var arfur eigin
synda,“ hvetur hann þjóðina drengilega
til að sameinast heilhuga „um heilög mál.“
Spaklegar og almenns gildis eru þessar
ljóðlinur hans:
„Hvers manns starf er vald í meðferð þjóðar.
Vondan málstað flýja disir góðar.
Manndómsskyldan þung á öllum er.“
Eigi gleymir skáldið heldur Vestur-ls-
lendingum, fremur en vænta mátti um
jafn sann-þjóðrækinn mann, og minnist
þeirra af mikilli hlýju í kvæðinu
„Bræðrabönd,“ en áður hafði hann oft-
sinnis hyllt þá í ljóðum.
Fá fegurri kvennaminni hafa og ort
verið á íslenzku, heldur en kvæði hans
„íslenzk kona,“ og lýsir þar sér bæði
glöggur skilningur hans á hlutverki henn-
ar í þjóðlífinu og göfugu eðli hennar, eins
og það hefir þroskast við andstæður ís-
lenzkrar náttúru:
„Svip þinn heiddi sumamátta
sýni út um höf og fjöll.
Ennisbirtu ófu þína
legu konu hans, frú Ásgerði. Þessi tvö
kaupmannsheimili voru mjög lík að rausn
og höfðingsskap, enda var það mál manna,
að þau hefðu tekið „hinar fornu dyggðir“
í arf frá fyrri kynslóðum staðarins, en um
glæsilegt heimili Ágústs kaupmanns hefi
ég skrifað sérstaklega á öðrum stað. —
Þegar leið að miðnætti þessa hvíldardags
þökkuðu gestir fyrir sig og kvöddu allir
í einu. — Húsbændur og heimilismenn
fylgdu þeim út á forstofutröppurnar oq
þaðan fylgdu þeim árnaðaróskir út í næt-
urkyrrðina. — En við fengum okkur
stundum göngutúr áður en við fórum að
að hátta. —
Morguninn eftjr kom gamla konan
klukka þrjú korter í sjö, strauk vanga
minn og sagði ofur þýtt eins og hún var
vön: „Þú ert að verða of seinn í búðina. ‘
Ný vika var byrjuð, með striti sínu og
önnum. —
112
AKRANES