Dagblaðið Vísir - DV - 27.09.2004, Blaðsíða 25

DV Fókus
MÁNUDAGUR 27. SEPTEMBER 2004 25
*
Frumsýning Þjóðleikhússins á föstudagskvöldið sætir ekki tíðindum, en margt
þótti Páli Baldvin Baldvinssyni fallega gert í sviðsetningu Kjartans Ragnarssonar á
Svartri mjólk.
Svikahrappar
og harmar beirra
Arnbjörg og Ólafur Ambjörg HlífValsdóttirog ÓlafurEgill Egilsson farameð aðalhlutverkin
í Svartri mjólk.
Sögur af svikahröppum hafa
lengi fylgt okkur. Þær eru í eðli sínu
kristilegar dæmisögur um ranga
breytni. Illur fengur illa forgengur.
Þær skopast að þeim sviknu, ein-
feldni þeirra og heimsku, lofa á parti
klæki hrappanna, draga síðan fram
hvað samband þeirra er brigðult, oft
þannig að annar vill snúast til betri
vegar (hinn ekki) og gerir það oft og
rænir þá sinn illa meðreiðarsvein
fengnum og gefur fátækum.
Svört mjólk
Það sætir nokkurri furðu að Svört
mjólk skuli hafa hlotið þær góðu
undirtektir í Evrópu sem raun ber
vitni. Verkið er gamaldags í formi og
inntaki, vísar okkur á móralskan
hátt og augljósan frá villu nútímalífs
og harðneskju borganna heim í
sveitina, burt frá vörusölu með góð-
um hagnaði, yflrborðsmennsku lífs-
gæðakapphlaups til gamaldags góð-
mennsku. Öllum hugmyndaheimi
verksins er stillt upp með gamaldags
klisjum sem eru pikkfastar í minn-
inu.
Ekkert nýtt
Það er þess vegna ekkert nýtt við
þau Ljovstík og Lillu, nær þrítugan
smásala og yngri sambýliskonu
hans. það sem er nýstárlegt fyrir
okkur er að þau eru stopp á rússs-
neskri lestarstöð einhvers staðar í
miðju landi á afdönkuðu landbún-
aðarsvæði þar sem fólk tórir á sjálfs-
þurftarbúskap. Þau hötsla inn á
þetta lið brauðristum á okurverði.
En Lilla er á steypinum og fær í
lok fyrri þáttar hríðar, eftir hlé er
barnið fætt og þau á heimleið. Lilla
breytt kona og vill reyna aðra lífs-
hætti, en okkar maður er ekki alveg á
því.
Andstæður
Hér er verið að draga fram and-
stæður sem hættar eru að verða
trúverðugar: í dreifbýli er sömu
harðneskju að finna og í þéttbýli.
Sprúttsalarnir sveitarinnar eru
sama skítapakkið og þau þokka-
hjúin. Trúleysi og trú kann í sam-
hengi við samfélagsástand fyrrum
austantjaldslanda að skipta veru-
legu máli fyrir afkomu fólks. Það er
jú ein af meginniðurstöðum skálds-
ins að trú sér einstaklingnum nauð-
synleg eigi hann að komast af.
Ahorfendur greinir á um það. I nær
aldagömlu leikriti eftir Gorkí var
tekist á um sömu viðhorf. Þá var
niðurstaðan sú að maðurinn yrði
að hafa trú því hann þrifist á blekk-
ingunni.
Fanturinn
í plott sem þetta þarf góðan fant:
Ólafur Egill ræðst í sitt fyrsta stóra
hlutverk. Hann er kraftmikill leikari,
mjóradda og hættir til að beygja sig
stöðugt fram, hefur ekki fengið þá
líkamlegu þjálfun sem hann hefur
sárlega þurft á að halda í Listháskóla
íslands þar sem kennaraliðið gapir
hvað mest um líkamlega beitingu.
Leikstjóri hans hefur ekki leiðbeint
honum betur en svo að hann er
stöðugt hokinn. Hún lýtir leik Ólafs
og hann verður að taka sérstaklega á
þeim slæma sið.
Af hverju? Vegna þess að hann er
skýr í mótívasjón, hugsandi og al-
varlegur leikari með sýnilegan
metnað og vilja til að skila sínu verki
vel. sem hann hér gerir prýðilega að
flestu leyti. Hann skortir reynslu til
að fyUa hlutverkið stöðugt með nær-
veru, en á stórum pörtum er leikur
hans heiUegur og megindrættir per-
sónunnar klárir.
Stelpugerpið
Arnbjörg nær sterkari tökum í
gærunni LiUu, þó umskipti hennar
verði hálfvolg. Þegar hún eignast
barn og lætur af fyrri hegðan, er
erfltt að kaupa þann strokna heUag-
leika sem Arnbjörg lýsir. Miðað við
eldri ham persónunnar ætti hrein-
leiki hennar að vera gervflegri, finnst
mér. En túlkun Kjartans og Arn-
bjargar er önnur.
Arnbjörgu hefur verið treyst fyrir
býsna stórum ruUum í Þjóðleikhús-
inu og þessi túlkun hennar er tví-
mælalaust það heUstæðasta sem ég
hef séð frá henni og skýrt dæmi um
framför.
Aðrar konur og karlar
Smærri hlutverka skal getið: Jó-
hann Sigurðarson fór meistaralega
með langt eintal í uppphafl leiksins;
LUja Guðrún var þekkUeg sem
sprúttsali í miðasölu, en sökum þess
hve hlutverkið er í raun mikið sóló á
löngum parti saknaði ég að þau leik-
stjórinn skyldu ekki leggja meiri
rækt við hið smáa hjá persónunni.
Það gerði Kristbjörg aftur í sinu litía
hlutverki.
Er það vUjandi gert að draga al-
veg úr þeim undirþætti fléttunnar
að gamla konan ætlar sér að eitra
fyrir ungu hjónunum?
Þáttur Kjartans var ansi daufur,
og það er ekki afsakanlegt þrátt fyrir
Þjóðleikhúsið á Smíðaverk-
stæði: SvÖrt mjólk eftir
Vasilij Sígarjov. Þýðandi: Ingi-
björg Haraldsdóttir. Leikstjóri:
Kjartan Ragnarsson. Leikmynd:
Vytautas NarbutasBúningar:
Filippía Elísdóttir. Hljóðmynd:
Sigurður Bjóla. Lýsing: Páll
Ragnarsson. Leikendur: Jóhann
Sigurðarson, Ólafur Egill Egils-
son, Arnbjörg Valdóttir, Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir, Krist-
björg Kjeld, Kjartan Guðjónsson
og fleiri.
Leilchús
fámennan sal og lítil hlutverk að
manna sýningu sem þessa með
áhugamönnum, enda datt hún nið-
ur eftir það langa atriði sem er svo
smágert í skopi sínu að það er bara
fyrir þrautþjálfaða.
Yfirbragð og útlit
Sýningin leit prýðUega út. Hún
var eins og allar sýningar í þessari
salarskipan Smíðaverkstæðis háð
sömu annmörkum í hreyflmynstr-
um sem leggjast aUtaf í jafnarma þrí-
hyrninga. Þessar sýningar eru hugs-
aðar fyrir sviðsop. Það er aum sjálfs-
blekking ef húsið, stjórn þess og
leikstjórar trúa að hér fari fram ein-
hver tUraun með rými. Þetta er hefð-
bundin rammasýning sem er holað
niður í kjaUara af einhverri óskUjan-
legri ástæðu.
í lok verksins víkja höfundar sýn-
ingarinnar frá skrifuðum lyktum
leiksins og laga þau að sinin túlkun.
Við því er fátt að segja. Það skýrir
ekkert betur, bætir engu við: í því
fólst ofsögn ef eitthvað var. Það er
bara til marks um einlægan brota-
vUja leikstjóra og samstarfsmanna
hans á höfundarrétti, partur af
meinloku leikstjóra að þeirra partur
af sýningu sé svo mikilsverður að
þeir geti vaðið yfir verk lifandi höf-
unda á skóm númer 46. í þetta sinn
áttu þeir ekkert erindi.
Þá var ljósagangur og hljóð full
yfirkeyrt - jafnvel á þeim pörtum
þegar ástæða var tU, að ekki sé talað
um hina, þar sem hljóð átti litið er-
indi. Sú nýjung, komin að austan, að
hljóðvæða sýningar til að sfyrkja eða
andæfa texta eða athöfn er óþarfa
eftirhermi kvikmynda og ofnotað
orðið hér á landi.
Hvernig var sýningin frú...
Svört mjólk er hefðbundið leikrit
með skýrum persónum og augljós-
um boðskap. Það er ágætíega flutt
og sviðsett. Það nær því aftur ekki að
gera manni bylt við, skekja tauga-
kerfið, vitsmuni og tilfinningar.
Sú saga sem það segir af tveimur
samviskulitlum höstlerum er því
miður aUtog kunnugleg tU að vera
sér rússnesk. Ef tU vUl er sá kunnug-
leiki sem rússneskur heimur verks-
ins sýnir okkur og sannar eitthvað
sem ætti að vekja okkur tU umhugs-
unar.
Mánudagar
Keimilislæknirinn
Þriðjudagar
Fjölskyldumaðurinn
Miðvikudagar
Sálfræðingahjónin
Kynlífsráðgjafinn
Neytendamál
r W \ 1

! 'í^ / /

É
«
*

*
r
Á