Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1945, Blaðsíða 24

SUMARAUKI.
í almanökunum er þeirri reglu fylgt, að sumardaginti fyrsta skuli hera upp
á næsta fimmtudag eftir 18. apríl. Nú eru í sumrinu 26 vikur og 2 dagar, en
í vetrinum 25 vikur og 5 dagar. Sumar og vetur er því samanlagt 52 vikur réttar
eða 364 dagar, og vantar þá 1 dag eða 2, ef hlaupár er — til þess að árið sé
fullt. Af þessu leiðir að mánaðardagstal sumardagsins fyrsta lækkar um 1 frá
ári til árs, eða um 2, ef þá er hlaupár. í almanökum undanfarinna ára má sjá,
að árið 1941 bar sumardaginn fyrsta upp á 24. apríl, árið 1942 upp á 23. apríl,
árið 1943 upp á 22. apríl, en árið 1944 bar hann upp á 20. apríl, því að þá
var hlaupár og mánaðardagstalið lækkaði þá um 2 frá mánaðardagstalinu árið
áður. Nú í ár, 1945, ber hann upp á 19. apríl, og næsta ár (sem er ekki hlaup-
ár) mundi hann — ef ekki væri við gjört — bera upp á 18. apríl, en það er
þvert ofan í regluna, að hann skuli bera upp á næsta fimmtudag eftir 18.
apríl. Til þess að reglan haldist, er því sumarið í ár aukið um viku, svonefnda
»Iagningarviku«, sem byrjar að loknum aukanóttunum, en þær enda ætíð á
laugardag (í þessu almanaki er lagningarvikan 22.-28. júlí). Sumarið í ár
verður því 27 vikur og 2 dagar (frá fimmtudegi 19. apríl til föstudags 26.
október, incl.). Veturinn byrjar þá í ár laugardaginn 27. október og endar
næsta ár á miðvikudaginn 24. apríl 1946. Sumardaginn fyrsta ber því næsta
ár upp á 25. apríl, og verður það vissulega fyrsti fimmtudagur eftir 18. apríl,
sem þá ber einnig upp á fimmtudag. Af þessu er auðséð, að hvenær sem 19.
apríl ber upp á fimmtudag hlýtur að vera sumaraukaár. En nú ber 19. apríl
aetíð upp á sama vikudag og 27. dezember, því að þar eru réttar 36 vikur á
milli og getur það hver maður talið. Hlaupárin koma því ekki við, því að
hlaupársdagurinn er fyrr á árinu, ef nokkur er. En ef 27. dezember er fimmtu-
dagur, endar það ár á mánudaginn næstan þar á eftir. Eins má hugsa hinsegin:
Ef 31. dezember ber upp á mánudag, hlýtur 27. dezember að bera upp á fimmtu-
dag, og þá einnig 19. apríl, sem er réttum 36 vikum áður. En ef 19. apríl ber upp
á fimmtudag hlýtur það að vera sumardagurinn fyrsti og er því sumarauki
það ár, þ. e.: Öll ár, sem enda á mánudag, eru sumaraukaár.
Þá eru eftir svonefnd „rímspillisáru. Þau má auðkenna af þessu tvennu:
Að þau enda á sunnudag, og að þá fer hlaupár í hönd. Ef 31. dezember ber
upp á sunnudag, þá ber 28. dezember upp á fimmtudag og þá einnig 20. apríl,
því að þar eru réttar 36 vikur á milli. En ef 20. apríl ber upp á fimmtudag,
hlýtur hann að vera sumardagurinn fyrsti (næsti fimmtudagur eftir 18. apríl).
En þá verður að auka sumarið, því að annars mundi sumardagurinn fyrsti á
næsta ári, sem þá er hlaupár, flytjast til 18. apríl. En ef sumarið byrjar 20.
apríl og er þó aukið um viku byrjar veturinn það ár svo seint sem vetur
getur byrjað, laugardaginn 28. október, en endar samt þann 24. apríl næsta
ár, eins og í fyrra dæminu, sem tekið var, af því að hlaupársdagur síðara
ársins kemur þá inn í hann. Síðasta rúmspillisár var árið 1939 og stendur
það á titilblaði almanaksins um það ár. Næsta rúmspillisár þar á undan
var 1911. Rímspillisár hér á eftir — á þessari og næstu öld — verða með 28
ára bili, það næsta 1967, svo 1995 o. s. frv.
Sumaraukareglan verður því svona:
Sumarauka hafa öll ár, sem enda á mánudag.
Sumarauka hefir ár, sem endar á sunnudag, ef þá fer hlaupár í hönd, en
annars ekki.
Onnur ár en þessi hafa ekki sumarauka, því ef sumarið byrjar síðar en
(22)