Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.2005, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2005
Helgarblaö 17V
Fyrsti fundur nýrrar níu manna stjórnarskrárnefndar verður haldinn síðar í mánuðin-
um. Helsta deilumálið mun verða hvort og þá hvernig eigi að skipta á málskotsrétti forsetans fyrir
ákvæði um þjóðaratkvæði. Leiðtogar stjórnarandstöðunnar hafa lýst vanþóknun sinni á skipunarbréfi
forsætisráðherra um nefndina og hafa frábeðið sér „leiðbeiningar“ hans um störf nefndarinnar.
Töluverður hvellur varð í upphafi
ársins þegar Halldór Ásgrímsson gaf
út skipunarbréf sitt til nýrrar stjórn-
arskrárnefndar. Var það orðalag
bréfsins um að „einkum" ætti nefnd-
in að endurskoða ákvæði í þremur
köflum stjórnarskrárinnar, þ.e. um
forsetann, alþingi og dómsvaldið.
Allir leiðtogar stjórnarandstöðunnar
frábáðu sér þessar „leiðbeiningar"
framkvæmdavaldsins og Iýstu van-
þóknun sinni á skipunarbréfinu.
Samkvæmt heimildum DV telja
nokkir innan stjórnarandstöðunnar
á þingi að það hafi verið að undirlagi
Davíðs Oddssonar að skipunarbréfið
er orðað eins og það er og um sé að
ræða enn eina tiiraun utanríkisráð-
herra til að koma höggi á Ólaf Ragn-
ar Grímsson. Davíð hafi ljáð máls á
því að hann vildi gjarnan að skipt
yrði á málskotsréttinum fyrir ákvæði
um þjóðaratkvæði í stjórnarskránni.
Einn stjórnarandstöðuþingmaður-
inn orðaði það svo að ætlunin væri
að stunda „hrossakaup" þannig að
skipt yrði á málskotsrétti forsetans
fyrir þjóðaratkvæði. Þegar svo
„kaupin" væru í höfn myndu ákvæð-
unum um þjóðaratkvæðið vera sett-
ar svo þröngar skorður að ómögulegt
væri að samþykkja þau.
Forsetinn fari með málskots-
réttinum
Mörður Árnason, þingmaður
Samfylkingarinnar, segir það sína
skoðun að ef málskotsréttur forset-
ans verði afnuminn ætti einnig að
ieggja embættið niður. „Við að leggja
málskotsréttinn niður er forseta-
embættið rænt þátttökurétti sínum í
löggjafarvaldinu," segir Mörður.
„Kraftur forsetaembættsins felst í því
að forsetinn er hluti af stjórnkerfi
lýðræðisins og ef það hverfur er ekk-
ert eftir nema einhver fígúra sem
hefur það hlutverk eitt að taka þátt í
opinberum athöfnum."
Mörður segir að það sé athyglis-
vert að skoða hvernig málum er hátt-
að í hinum nýju ríkjum í Mið- og
Austur-Evrópu. í nágrannalöndum
okkar, eins og flestum Norðurland-
anna, Bretlandi, Belgíu og Hollandi,
séu gömul konungsdæmi sem
ekki eru samanburðarhæf þegar
kemur að forsetaembættinu.
„Það er hins vegar athyglisvert
að öll nýju ríkin í Evrópu hafa
valið sér stjórnarform sem er lflct
hinu íslenska," segir Mörður.
„Þau hafa öll valið þingræði með
forseta sem hefur talsverð völd og I
getur gripið inn í gang mála þegar
mikið liggur við. Þau hafa hins
vegar ekki valið bandarísku leiðina
eða franska módelið. Ekkert þeirra
er með kóng og engum hefur dottið
í hug að hafa forseta án valda."
Mörður segir að við fslendingar eig-
um að taka mið af þessum nýju
þjóðum og hafa hér áfram forseta
sem hefur bæði ábyrgð og völd til að
grípa inn í mál ef þingið er á villigöt-
um í þeim.
Fyrsti fundurinn
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra er formaður stjórnarskrár-
nefndarinnar. Hann segir að nefnd-
in verði boðuð til fyrsta fundar nú í ’
mánuðinum og Jón á von á að sæmi-
leg sátt náist um störf hennar. Hvað
varðar hvellinn sem varð í kjölfar
skipunarbréfins segir Jón: „Ég vona
að menn hafi jafnað sig á þessu. Það
eru margir hlutir sem sátt er um að
þurfi að breyta og mönnum er ffjálst
að ræða hvaða ákvæði sem er í
stjórnarskránni. Hvað ákvæðin um
forsetann varðar er ljóst að til dæmis
þarf að breyta fjölda meðmælenda
fyrir framboð til forseta. Nú er krafist
1.500 meðmælenda en sú tala var
sett föst þegar fbúafjöldi landsins var
mun minni en hann er í dag." Jón
nefhir einnig önnur ákvæði sem sé
þörf á að endurskoða, eins og t.d.
ákvæðin um eignarhald á auðlind-
um landsins og dómsvaidið.
Kaflinn um dómsvaldið úreltur
Jón Kristjánsson segir að kaflinn
um dómsvaídið í stjórnarskránni sé
orðinn gamail og
tímabært
að hann verði endurskoðaður og
endurbættur. „Svo eru aðrir kaflar
sem ekki er eins mikil þörf á að at-
huga þar sem þeir hafa nýlega verið
endurbættir,” segir Jón. „Sem dæmi
má nefna kjördæmaskipunina sem
nýlega var breytt og svo kosið eftir
við síðustu alþingiskosningar. Einn-
ig var kaflanum um mannréttindi
breytt nýlega, eða árið 1995."
Kannast ekki við „hrossakaup"
Hvað varðar það sem telja verður
helsta hitamálið í nefndinni, mál-
skotsréttur forsetans, segir Jón að
ekki sé tímabært að hann tjái sig um
afstöðu sína tii þess máls. Og hvað
varðar hugleiðingar um „hrossa-
kaup" á málskotsréttinum fyrir þjóð-
aratkvæði segir Jón einfaldlega að
hann hafi ekki tekið þátt í þeim
„kaupum". Það sé hins vegar ljóst að
ekki verði hreyft við málskotsréttin-
um nema eitthvað svipað álcvæði
komi í staðinn sem geri þjóðinni
kleift að tjá sig beint um stór mál.
„Ég kem með opinn huga inn í
nefndina og starf hennar og er reiðu-
búinn til umræðna um hvað sem er
varðandi stjórnarskrána," segir Jón.
Víðara samstarf
Ögmundur Jónasson, þingmaður
VG, segir að sinn flokkur vilji að öll
stjómarskráin verði lögð undir í
starfi nefndarinnar en ekki bara
einstök atriði hennar. „Við vilj-
um ganga til þessa verks með
óbundnar hendur og við vilj-
um að þing og þjóð kallist á í
málinu," segir Ögmundur.
„Við höfum hugmyndir
um að
I Davíð og Halldór Stjórnarand-
I staöan reiddist skipunarbréfí
I Halldórs Ásgrímssonar forsætis-
I rdðherra og sumir innan hennar
I telja aö um enn eina tilraun
1 Daviðs Oddssonar sé aö ræöa til
| að Loma höggi á forsetann.
Mörður Árnason „Þaö er hins vegar at-
hyglisvert aö öll nýju ríkin IEvrópu hafa valið
sér stjórnarform sem er llkt hinu íslenska.“
kalla eigi til stærri hóp þjóðarinnar
að málinu og fá þar ffam hugmyndir
hennar um hvernig eigi að breyta
stjórnarskránni." Ögmundur segir
einnig að það sé nauðsynlegt að sem
víðtækust sátt náist um þær breyt-
ingar sem gera eigi á stjórnar-
skránni.
Þjóðaratkvæði ekki einfalt
mál
Að setja inn ákvæði um þjóðarat-
kvæði í stjórnarskrána í stað mál-
skotsréttar forsetans er síður en svo
einfalt mál. Finna verður út hvar
mörkin eigi að liggja svo hægt sé að
krefjast þjóðaratkvæðis hvort sem
þar verður um að
ræða ákveðinn
hluta af þjóð
eða þingi. Ekki
má setja mörk-
n in of lág, eins
og til dæmis að
nóg sé að 3-5%
þjóðarinnar geti
Ögmundur Jónasson „Viö viiljum ganga
til þessa verks meö óbundnar hendur og viö
viljum aö þing og þjóö kallist á ímálinu.'
krafist þjóðaratkvæðis. Það-myndi
sennilega leiða tii þess að við yrðum
stöðugt að greiða þjóðaratkvæði um
eitthvað. Og ekki má setja mörkin of
há, eins og til dæmis að meira en 25-
30% þjóðarinnar þyrfti til. Það
mundi senniiega leiða til þéss að
ákvæðið yrði aidrei notað. Svo þarf
einnig að huga að ýmsu öðru, eins
og hverslags meirihluti eigi að ráða.
Þekktar eru deilurnar sem komu upp
í tengslum við fjölmiðlafrumvarpið
eftir að forsetinn neitaði að skrifa
undir þau lög. Þá vildu stjórnarliðar
að aukinn meirihluta þyrfti til með-
an stjórnarandstaðan viidi einfaldan
meirihluta þeirra sem mættu á kjör-
stað. Einnig þarf að huga að því hver
eigi að framkvæma kosningarnar,
hver beri kostnaðinn o.sv.ff.
Nefndin
Jón Kristjánsson heilbrigðis- og
tryggingarmálaráðherra er for-
maður stjómarskrárnefndar. Geir
H. Haarde fjármálaráðherra er
varaformaður. Aðrir í nefndinni
eru þau Jónína Bjartmarz Fram-
sóknarflokki, Birgir Ármannsson
Sjálfstæðisflokki, Össur Skarphéð-
insson formaður og Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir varaformaður
Samfylkingarinnar, Steingrímur J.
Sigfússon formaður Vinstri hreyf-
ingarinnar græns ffamboðs,
Guðjón A. Kristjánsson formaður
Frjálslynda flokksins og Þorsteinn
Pálsson sendiherra.
Að auki mun fjögurra manna
7" K/,S«ánsson "Ég vona að menn I
jafnað stg á þessu. Það eru margir hlutii
friZ' 7 Þurfí °ð ^ °g
^arskrán 7ða h V°ða ákvæð'sem erlst
sérfræðinganefnd starfa sem ráð-
gjafi fyrir nefndina. Formaður
hennar er Eiríkur Tómasson laga-
prófessor en með honum eru
Kristján Andri Stefánsson lögfræð-
ingur, Gunnar Helgi Kristinsson
prófessor í stjórnmálaffæði og
Björg Thorarensen lagaprófessor.