Freyr - 01.05.1949, Side 15

FREYR
159
að menning væri í flestum tilfellum hug-
tak, nátengt peningum eða fjáröflun.
Enda þótt vitað sé, að þetta tvennt geti
saman farið, þá mun hitt tíðara, að fjár-
öflun og menning reynist sitt hvað. Menn-
ingarhugsjón er svo bezt einhvers verð,
að sýni sig í þrauthugsuðum, taumföstum
'’éttverknaði. Það á ekki síður við um
íæktunarhugsjónina en aðrar hugsjónir.
Hún á að gera okkur meiri menn, betri
menn, þroskaðri og hamingjusamari í lífs-
starfi. — Kolbeinn skáld úr Kollafirði seg-
ir á þá leið í nýortu erfiljóði eftir öðlings
bónda:
„Norræn bæði og kristin kenning,
kjarni var í bóndans menning“.
Það er einmitt þetta, sem við bændur og
leiðbeinendur okkar þurfum stöðugt að
hafa í huga í okkar margbreytta starfi. Við
þurfum að þroska okkur til þess skilnings
að geta fellt saman í búskaparlegri breytni
okkar það gamla og farsæla, — það, sem
löng, búskaparleg reynsla okkar og ann-
arra hefir fært okkur sanninn um, að rétt
eé og sígilt — við það, sem gott er og bless-
að í nýbreytinni, sem nú gerist bæði marg-
háttuð og stórstíg. Við, eldri bændur þessa
iands, sem búnir erum að glíma við bú-
skaparleg viðfangsefni í 40—50 ár, höfum
lifað tvenna tímana og þreifað okkur
íram úr skugga frumstæðra búhátta og
stöndum nú í ljósi hins nýja tíma. Okkur
er e.t.v. vorkunn nokkur, þótt okkur finn-
ist sem ofbirta falli í augu. Við þurfum
dálítinn tíma til umþenkingar á því, hvort
allt þetta nýja, sem nútíminn prísar skil-
yrðislaust, eigi allt lofið skilið.
Ég ætla ekki með þessum línum að fara
út í neinn samanburð á búskaparháttum
og búskaparaðstöðu hins nýja og gamla
címa, enda mundi sá samanburður skip-
ast um flest á þann veg, að hinn nýi tími
stæði sigri hrósandi i túni og við bóndans
bæ. E.t.v. er það fyrir það, að ég er að
verða gamall, að ég hefi löngun til að
stynja því upp, að mér finnst sem þróun-
in — sum framförin, sem í eðli sínu er
iofsverð og lífsnauðsynleg, vera fullör eða
stórstíg — ekki nægilega glöggt skilin
býðing hennar og markmið fyrir nútíð og
í'ramtíð. Og kem ég þá þar aö, sem vera
átti meginhugsun þessara lína, það er
moldarhyggjan, jarðræktin, þó aðallega
túnræktin. Það er sízt, að almennan áhuga
skorti hjá íslenzkri bændastétt til aukinn-
ar túnstærðar — vaxandi véltækra landa,
en bak við ræktunarhyggjuna þarf að búa
rá réttskilningur, er haldbær reynist kom-
andi tímum. En því ver mun því of víða
þann veg farið með hin víðáttumiklu slétt-
lendi, að þau eru bóndanum, sem gera þau,
hvorki hagsbót né sómi — eru lítilsvirði
fyrir nútíð og framtíð. Sannleikurinn er
sá, að nokkuð af því nýræktarflaustri, sem
nú er framkvæmt, er engin ræktun — hef-
ir ekkert sér til ágætis annað en að vera
slétt eða véltækt land — og varla það
stundum. Marga veit ég halda því fram,
að þótt ræktunarland sé ófrjótt og illa
ræst og þótt enginn húsdýraáburður sé of-
an í það herfaður, geti það sprottið vel við
yfirburð útlends áburðar. Veit ég það, að
opp má spana nokkurt gras í góðæri úr
daufri, magurri mold, með árlegum yfir-
austri margra tegunda rándýrs gerfi-
áburðar, sem er vafasamur til jarðþrifa og
fóðurhollustu, þegar til lengdar lætur, sé
ekkert meðlag fram borið af húsdýra-
áburði. Enda mun það oft henda bónda,
er þannig býr fyrstu gerð ræktunar sinn-
ar, að spara einnig árlegan yfirburð.
Nei, það eru ekki þannig tún, sem við
eigum að skapa. Eins og allar aðrar bú-