Freyr - 01.07.1949, Side 16

222
Í’REYR
um, þar sem nú er hvorki bær né byggð.
Á þúsund árum breytist margt. Vér nú-
timamenn sjáum hvernig bylting verður á
einum einasta áratug. Hjálpartækin eru
fleiri og öflugri nú en fyrr, og breytingarn-
ar að sama skapi stórstígari. í raun og veru
var það, sem skeði á fyrstu áratugum ís-
lands byggðar, landvinnungur þeirri þjóð,
er hingað flutti. — víðlendi opnaðist henni,
með gæðum þeim og gnóttum, sem nátt-
úran — af mannavöldum óhrjáð — hafði
þá að bjóða, en auðyitað varð að mæta
mislyndi hennar á viðeigandi hátt. Um það
eru flestir á eitt sáttir, að gæði landsins hafi
til þurrðar gengið er frá leið, og að bú-
sæld hafi að sama skapi rýrnað.
★
Að nema land er að festa bú og hagnýta
gæðin, sem landið hefir að bjóða. Þó að
í'rumbyggjar landsins séu taldir hinir eig-
inlegu landnámsmenn þessarar þjóðar, þá
má með réttu segja um hvern þann, sem
byggir sér nýtt býli og skapar bújörð, á lítt
eða ekki yrktu landsvæði, að hann sé land-
námsmaður. Því má með fullum rétti stað-
hæfa, að enn í dag sé verið að nema land-
ið, og því við bæta, að landnám sé veru-
legt á vorum dögum. Eða mun nokkur
mæla því i gegn, að það sé landnám að
breyta fúamýri eða örfoka auðn í frjósamar
lendur, eða mun nokkur efast um, að þar er
landnám um hönd haft, er bújörð verður
að tveimur — jafngóðum þeirri er skipt
var, eða kotgrey verður að vænni bújörð,
þar sem eftirtekja og áhöfn 5-faldast á
tveimur áratugum og byggingar risa í sam-
ræmi við vaxandi þarfir með stækkun bús-
ins? Þar sem þessu fer fram, er vissulega
um landnám að ræða, í orðsins fyllsta
skilningi.
Og sem betur fer eru ýmsir staðir á landi
voru, sem bera þess ljósan vott, að þar er
verið að nema land. Þó að sums staðar
þynnist byggð, þá er annarsstaðar verið
að nema — verið að yrkja, efla og bæta
landið, og það svo um munar. Forráða-
maðurinn, sem fer sveit úr sveit, sér þess
glögg dæmi hver mismunur er á í hinum
ýmsu sveitum — og á einstökum býlum i
hverri sveit. Sumstáðar situr flest í gamla
horfinu, þó að þar sé enn búið. Annars
staðar eru sannir landnámsmenn og kon-
ur að starfi, sem á fáum árum hafa gert
stórvirki — næstum kraftaverk ■— innan
sveitar sinnar. Hverjar breytingar verða
þar, sem landnámsmaður er að starfi, má
víða sjá en nefna má dæmi frá þingeyzkri
slóð, í friðsælum dal nærri hjarta landsins.
Tólf ára gamall kom Jón Marteinsson að
Bjarnastöðum í Bárðardal. Þar óx hann að
árurn og atorku, reisti bú og fékk 57 bagga
af túninu fyrsta búskaparárið sitt. Nú er
meðal eftirtekjan af Bjarnastaðatúni um
400 hestburðir á ári. Jón er nú á níræðis-
aldri og margt hefir skeð á langri leið æfi-
daga hans, en margt hefir líka breytzt. Þar
voru fyrr torfkofar, eins og títt var í sveit-
um. Nú eru þar öll hús úr steini, penings-
hús og hlöður meðtalið, og allt er lýst með
rafafli frá eigin orkustöð.
í búskapartíð föðurs og sona hefir kosta-
rýr jörð orðið að búsældarsta'Ö, og þó að
löng sé kaupstaðargatan framan úr Bárð-
ardalsbotni þá var þetta hægt — og það er
hægt alls staðar annars staðar eins og á
Bjarnastöðum. Þetta dæmi er gott til eftir-
breytni og það sýnir, að það er ekki háð
staðsetningu býlanna hvort úr litlu má
mikiö gera, heldur er það háð framtaks-
semi fólksins.
★