Freyr - 01.07.1949, Blaðsíða 39

FREYR
245
H úsmæðraþáltur
METNAÐUR M E YJ A.
í gær — fyrsta mánudagskvöldið í árinu —
flutti Gísli Kristjánsson, ritstjóri, erindi í út-
varpinu. Var það eftir Gísla Magnússon, bónda
í Eyhildarholti, og nefndist:
„Metnaður bænda“.
Var það skörulega flutt og margt rétt og vel
sagt til að vekja ást og virðingu, að verðleik-
um, á starfi bóndans, og elzta atvinnuvegi
landsmanna, sem fram á okkar daga var fjöl-
mennasta stétt þjóðarinnar. í hópi bændanna
voru og flestir embættismenn landsins, sem
auk þess að vera embættismenn voru einnig
framleiðendur landbúnaðarvara.
Meira að segja var það algengt, að útvegs-
menn stunduðu einnig landbúnað, eins og það
var venja að bændur stunduðu sjómennsku.
Þannig samtvinnað var framleiðslustarfið
til lands og sjávar og í almennum viðskiptum
var gjaldeyrir metinn í afurðum, — í fiskum
og álnum — til verðlagsskrár ár hvert. Tog-
streita var þá ekki milli stétta né milli ein-
staklinga, er sóttu björg í bú í skaut náttúr-
unnar til lands eða sjávar.
Væri ekki ástæða til að athuga möguleika
fyrir því hvort eitthvað af því forna og góða
bæri að heiðra og hagnýta meira en gert er?
Ég hygg það. En það er fleira sem athuga ber.
Það er t. d. ekki nóg að bændurnir búi við
alls nægtir, við vélakost og mjólkurframleiðslu,
og selji framleiðslu sína dag hvern til bæja og
þorpa. Það eitt út af fyrir sig skapar ekki
heimilið í sveitinni. Heimilið þarf líka að vera
ánægjulegt og aðlaðandi fyrir fólkið, sem þar
lifir og starfar, en til þess að það geti orðið,
þurfa á hverju heimili að vera, að minnsta
kosti, tvenn hjón eða sem því svarar að fólks-
fjölda, ef ein fjölskylda byggir heimilið.
Það má vera að ung hjón og hraust, sem
ekki hafa fyrir ómögum að sjá, geti ef til vill
hagnast af búskapnum. Þó verður það aldrei
eftirsóknarverð tilvera til lengdar að búa
þannig, en tilveran er þó ennþá daprari fyrir
þá bændasyni, sem hafa tekið við góðum
eignum af foreldrum sínum, og búa svo einir
og ókvongaðir, eins og algengt er, af því að
meyjarnar vantar metnað til þess aff verffa
sveitakonur. Mæður vilja flestar heilbrigðar
konur verða, en ekki mæður í sveit. En nú er
það svo, að það er fyrst og fremst konan, sem
mótar heimilið og mótar eðli hinnar ungu
kynslóðar, því að
„í sálarþroska svanna
býr sigur kynslóðanna"
segir skáldið.
★
í fari manna og meyja er nokkuð sem heitir
átthagaást. Hún getur verið veik og visin eða
sterk og voldug eftir atvikum.
Til er heill hópur ungra manna og efnilegra,
sem átthagaástin hefir haldið rígföstum í
sveitinni, og þar dvelja þeir þó að ungu stúlk-
urnar hverfi þaðan með straumnum, til meiri
lífsþæginda heldur en völ er á víða til sveita.
Hvort það er vegna þess, að meyjarnar vant-
ar metnað til að verða sveitakonur eða eigi,
þá er þetta staðreynd — máske ekki skráð eða
skýrslufærð —■ en sannleikur eigi að síður.
Svo langt er nú gengið í þessum efnum, að
vart er heimilum saman haldið í sveitinni
lengur vegna fólksfæðar og er þegar talað um
í fullri alvöru að flytja inn kvenfólk frá Þýzka-
landi eða öðrum Mið-Evrópulöndum, til bú-
starfa hér á landi. Þetta er hægt að ræða en
ef til vill erfitt að framkvæma og hvernig
reynist framkvæmdin ef til kemur? Er ekki
hætt við að aðflutta fólkið sjái mismun þæg-
indanna í sveitinni og kaupstaðnum og geri
fljótlega kröfur í samræmi við það, er gerist
utan sveitar ■— kröfur, eins og heima-alda
kvenfólkið? Eða verða útlendar stúlkur eins
undirgefnar og Melkorka forðum í þjónustu
og störfum þeim, sem íslenzkar stúlkur sneiða
hjá?
fslenzku sveitaheimilin mega ekki missa þau
verðmæti, sem miða að því að gera þau hlýleg
og fögur — sem gera garðinn frægan. Það
fellur venjulega í hlut kvenfólksins að móta
þann yndisþokka og þá hlýju, sem heimilinu
fylgir — það er kvenfólkið, sem annast jurta-
garð heimilisins, bæði utan dyra og innan. En
þegar ástæðurnar eru þannig, að á sveita-
heimilinu er engin kvenvera, eða þegar hús-