Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.2005, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST2005
Sálin DV

Björn Harðarson og Eygló Guðmundsdóttir eru
sérfræðingar DV í málefnum sálarinnar. Þú getur sent
þeim bréfá kaerisali@dv.is
Er mikil fjölskyldumanneskja
Ég fer mjög mikið ræktina og
finnst voða gott að fá útrás
þar," segir Ingunn Sigurpáls-
dóttir sem hlaut annað sætið
í keppninni Ungfrú ísland
nú fyrr á árinu. Ingunn segist
vera mikil fjölskyldukona og
henni líði einna best í faðmi
vina og ættingja. „Mér finnst gott
að vera með fjölskyldunni minn og finnst
gott að láta mér líða vel með þeim."
Erfitt að pissa á
almenningssalernum
lón Bjarni Jónsson er í forsvari fyrir
sjálfshjálparhóp fólks með félagsfælni
hér á landi ásamt Jóni Gunnari Hann-
essyni lækni. Báðir hafa þeir glímt við
þau vandamál sem þessi sjúkdómur
veldur. Þeir segja að oft geri fólk sér
ekki grein fyrir því hve alvarlegar af-
leiðingar hann hefur, en tíðni sjálfs-
morða og alkohólisma er mun hærra
meðal þessa hóps en almennt gerist.
Fálagsfælni
bp alvarlegur
sjúkdómur
Sælveríð
þið!
Ég hef lengi
átt í erfiðleikum með að pissa
á almenningssalernum og var
að velta fyrir mér hvort að
þetta sé þekkt vandamál,
hvað veldur þessu og
hvort þetta veldur
fólki miklum erf-
iðleikum í lífinu?
kveðja,
einn meö feimiia
blööru.
Sællvertu
Að eiga í erfiðleikum með að
pissa á almenningssalernum eða
„feiminn þvagblaðra" (shy bladder,
bashful bladder, paruresis) eins og
það hefur verið nefnt, er frekar
þekkt vandamál. Hinsvegar er það
kannski ekki vandamál sem mikið
er talað um. Þetta vandamál er
venjulega flokkað sem félagslegur
kvíði eða félagsfælni. Fólk sem er
með svokallaða „feimna þvag-
blöðru" þjáist oft af félagslegum
kvíða við aðrar aðstæður en þó alls
ekki alltaf.
Truflandi í daglegu lífi
Það sem einkennir einstaklinga
sem þjást af þessu er að þeir eiga í
erfiðleikum með að pissa í félags-
legum aðstæðum eins og á al-
menningssalernum. Það er reyndar
mjög mismunandi hversu mikið
blaðran er „feimin", og þá hversu
mikið þetta vandamál truflar ein-
staklinginn í daglegu lífi. Sumir
eiga aðeins í erfiðleikum með að
pissa þar sem þeir geta ekki lokað
að sér, aðrir geta alls ekki pissað á
almenningsklósetti og enn aðrir
geta aðeins pissað heima hjá sér. í
verstu tilfellum upplifir einstak-
lingurinn að hann geti aðeins piss-
að heima hjá sér þegar hann er al-
gjörlega einn og með lokað og læst
inn á klósett. Ef við reynum að átta
okkur á því hvað það er sem hefur
áhrif á hvort einstaklingur með
„feimna þvagblöðru" getur pissað
eða ekki eru nokkur atriði sem mik-
ilvægt er að skoða. Það fyrsta er
hvort eitthvað fólk er nálægt við-
komandi og ef svo er hverjir það
eru og hversu marga er um að
ræða. Fjarlægðin sem fólk er
frá einstaklingnum er mikil-
vægur áhrifaþáttur á það
hvort fólk getur pissað eða
ekki. Hljóð geta líka haft áhrif,
þar sem sumum finnst erfitt að
pissa ef það er mikill skarkali
meðan aðrir eiga auðveldara með
að pissa í skarkala. Það virðist líka
sem mismunandi tilfinningasveifl-
ur hafi áhrif á hvort fólk geti pissað,
en þar er kvíði lang algengasti
áhrifaþátturinn. Þar af leiðandi
skiptir miklu máli fyrir einstakling-
inn að ná að slaka nægjanlega á til
að geta pissað.
Ástæður vandans
En hvers vegna á fólk í erfiðleik-
um með að pissa? Hjá mörgum er
ekki hægt að finna neina sérstaka
skýringu á meðan aðrir geta rifjað
upp gamla minningu eins og að
hafa verið niðurlægðir á meðan
þeir voru að pissa þegar þeir voru á
barnsaldri.
En áður en við fullyrðum að fólk
sem á í erfiðleikum með að pissa sé
með „feimna þvagblöðru" er mikil-
vægt að útiloka fyrst önnur líkam-
leg vandamál með blöðruna.
„Feimin þvagblaðra" er eingöngu
sálfræðilegt vandamál sem tengist
því, að í ákveðnum félagslegum að-
stæðum kemur sálrænt ástand í veg
fyrir að fólk geti pissað. Fólki getur
verið mikið mál að pissa í mjög
langan tíma eins og 16-20 tíma en
nær ekki að pissa fyrr en það kemst
í nægjanlegt næði. Þessir sömu ein-
staklingar eiga síðan í engum vand-
ræðum með að pissa í afslöppuð-
um aðstæðum þar sem ekkert fólk
er nálægt. Ef erfiðleikarnir eru við
allar aðstæður er mjög líklega um
líklamlegt vandamál að ræða.
Fólk ranglega dæmt fyrir
vandamálið
í Bandaríkjunum hefur borið á
mörgum málum þar sem fólk hefur
verið ranglega „dæmt" fyrir þetta
vandamál. Algengt er orðið á
vinnustöðum, fangelsum og við
aðrar aðstæður að fólk þarf að gefa
þvagsýni til að útiloka neyslu. Fólk
með feimna þvagblöðru getur átt í
miklum erfiðleikum með að gefa
þvagsýni viðrþessar aðstæður og
hefur sem dæmi misst vinnu vegna
erfiðleika við að gefa þvagsýni. Þar
sem erfitt hefur verið að greina á
milli þess hverjir séu með feimna
þvagblöðru og hverjir séu með
„slæma samvisku" og vilja því ekki
pissa, hafa oft verið hvatt til þess að
staðir sem krefjast lyfjaprófana
breyti um aðferðir og noti frekar
aðrar prófanir (munnvatn, hársýni,
blóðprufúr, o.s.frv.)
Vandinn unninn
Það getur verið mismunandi,
eins og áður sagði, hversu mikið
feimin þvagblaðra truflar fólk og
hvort fólk þurfi að yfirvinna vand-
ann. Sú aðferð sem hefur reynst
best við þessum vanda er byggð á
hugrænni atferlismeðferð þar sem
einstaklingurinn tekst smám sam-
an á við „erfiðari" og „erfiðari" að-
stæður við að pissa og yfirvinnur
þannig vandann á mjög skömmum
tíma.
Gangiþérvel
kveöja
Bjöm Haröarson sálfræðingur og
Eygió Guömundsdóttir
sálfræömgur
„Þetta er fötlun, hæfileikar fólks
með þennan sjúkdóm ná ekki að
njóta sín ef ekkert er að gert," segir
Jón Bjarni Jónsson, sem hefur glímt
við félagsfælni frá því hann man fyrst
eftir sér. Hann leitaði sér þó ekki að-
stoðar fyrr en hann sá þátt með Sirrý
þar sem íjallað var um þennan vanda
sem svo miklu fleiri eiga við að etja
heldur en fólk gerir sér grein fýrir. Jón
segist nú vera í bata og hefúr harrn
meðal annars tekið að sér að vera í
forsvari fyrir sjálfshjálparhóp á veg-
um Geðhjálpar ásamt Jóni Gunnari
Hannessyni lækni sem einnig hefur
átt við sama vanda að stríða.
Margir gefast alveg upp
Sjúkdómseinkennin lýsa sér oft-
ast þannig að fólk fyllist miklum ótta
þegar það er statt meðal íjölda fólks.
Algengt er að einstaklingi með félags-
fælni þyki óþægilegt að fara í fjöl-
skylduboð, verslanir eða í skólastofu
þó misjafht sé hversu víðtæk áhrif
þetta hafi á líf fólks. Þeir sem verst
eru haldnir eiga til dæmis erfitt með
nær alla umgengni við fólk.
„Það hjálpar mikið að hitta fólk
sem stendur í sömu sporum og getur
talað um vandamálið, en það eru
margir sem eiga of erfitt með að
koma þessa fundi. Ég þekki líka
dæmi um að þetta hafi orðið fólki oft
erfitt, það hefur þá hreinlega gefist
upp og látið sig hverfa alveg," segir
Jón Bjami og glöggt má greina
hryggð í rödd hans.
Sjálfur segist hann þó hafa verið
heppinn þar sem hann eignaðist
konu sem sýndi vanda hans mikinn
skilning. „Hún hjálpaði mér mikið og
þó við séum skilin í dag erum við
miklir vinir," segir Jón Bjami glað-
lega, en eitt af þeim vandamálum
sem oft fylgir fælninni eru erfiðleikar
við kynnast fólki.
Börnin glíma við mikinn
vanda
Jón Bjarni segir félagsfælni mjög
vangreinda og fremur lítið rannsak-
All levels of classes. IMew courses will start in September.
__ „ .
mmmmm
Innritun fer fram á Grensásvegi 16A, í síma 580 1800 eða á heimasíðunni www.mimir.is

........M'
Kennt á öllum stigum. Ný námskeið hefjast í september.
I Unglingsárin eru oft
einmanaleg Einkum
þeim sem gllma við
geðræna kvilla.