Freyr - 15.03.1957, Blaðsíða 6

86
PRE YR
spurningunum til nokkurrar hlítar, þar eð
ýmis atriöi í þessu máli eru lítt rannsökuð
— og sum alls ekki. Ég er hvorki búfræð-
ingur né fóðurfræðingur og lít einkum á
þessi verkefni frá grasafræðilegu sjónar-
miði. Fyrst verður fyrir spurningin um nær-
ingargildi beitarrunnanna. að vetri. Snemma
hafa menn tekið eftir beitargildi sauða-
mergs, beitilyngs (og beitieskis). Það sýna
nöfnin, sem vera munu mjög gömul. En
beinar rannsóknir á beitargróðri eru aðeins
á byrjunarstigi hér á landi. Þyrfti að gera
tvennt, þ. e. rannsaka nákvæmlega, hvaða
tegundir búféð velur á beit sumar og vet-
ur og efnagreina beitarjurtirnar á ýmsum
tímum árs. En hvort tveggja er seinlegt
verk og mun kosta allmikið fé.
Bandaríkjamenn hafa gert tilraunir til
að ganga úr skugga um, hvaða gróður bú-
féð velur sér á beit. Þeir hafa dýrin stund-
arkorn á beit og slátra þeim síðan, áður en
jórtrun hefur farið fram og skoða strax í
vömbina. Þessa aðferð þarf að .reyna á ýms-
um árstímum, ef vel á að vera. Þessi aðferð
mun lítt eða ekki hafa verið reynd hér á
landi, að því er ég bezt veit.
Skotar hafa rannsakað beitilyng og brok
(fífu, rauðbrota). Segja þeir breytingu á
hlutföllum eggjahvítuefna og kolvetna
minni í broki og beitilyngi sumar og vetur
heldur en t. d. í grasi. Þetta þýðir, að nær-
ingargildið breytist tiltölulega minna í
broki og beitilyngi sumar og vetur. Kemur
það heim við íslenzka reynzlu. Er alkunn-
ugt, hve féð er sólgið í þessar tegundir vet-
ur og vor.
Á Jótlandsheiðum hefur beitilyng verið
notað til beitar og fóðurs frá ómunatíð.
Þar er það stórvaxnara og grófara að jafn-
aði en hér á landi, og var aðalgróðurinn
á stórum flákum. Kúm var þar gefið beiti-
lyng á veturna, áður fyrr. Á árunum 1916—
1918 var beitilyngið rannsakað efnafræði-
lega og gerðar tilraunir með fóðurgildi þess
í Danmörku. Er m. a. frá því skýrt í tíma-
riti Heiðafélagsins danska árið 1940. i
blómguðu beitilyngi reyndist 3.7% eggja-
hvítuefni, 3% fita, 15% sykurefni, 19.7%
tréni, 3.7% aska og 54.8% vatn.
í gömlu lyngi er mjög mikið tréni og lít-
ið næringargildi. En í ungu lyngi er svo
mikil meltanleg næring, að það er meira
en fyllifóður. Beitilyngið var vélslegið við
tilraunirnar og ekið heim tvisvar—þrisvar
á vetri. Það var látið í galta, svo að það
þornaði ekki. Bæði kýr og ungviði átu lyng-
ið með græðgi. Þrjár tilraunir með mjólkur-
kýr sýndu, að kýrnar mjólkuðu meira af
beitilyngi en af hálmi. 1 kg af lyngtoppum
virtist hafa dálítið meira fóðurgildi en 1 kg
af hálmi — fyrir mjólkurkýr.
Aftur á móti virtist fóðurgildi lyngsins
minna fyrir ársgamlar kvígur. Handa ung-
viðinu reyndist hálmurinn betur. Helzt
þurfti að gefa svo mikið af lynginu, að dýr-
in skildu hið grófasta eftir.
í Noregi hafa verið gerðar tilraunir með
beitilyng, sem hestafóður riddaraliðsins.
Hestarnir vöndust lynginu fljótlega og
fengu 2—3 kg hver sem næturfóður. Bezt
er talið fíngert lyng, þar sem hreindýra-
mosi vex innan um það. Hreindýramosinn
er talinn mikils virði. Hann hefur jafnvel
verið notaður malaður saman við mjöl í
brauði. Næringargildið er svipað og í
fjallagrösum, a.m.k. til fóðurs.
f Þýzkalandi hefur beitilyngmjöl verið
notað til að fóðra' svín, hesta og nautgripi.
í þýzka blaðinu „Die Múhle“ 1916 er lyng-
mjölið talið jafngilda góðu útheyi (eng-
heyi). Þykir bezt blanda af 1 hluta vots
lyngmjöls og 2 hlutum rófna eða kartaflna.
Norðmenn nota beitilyngið talsvert til vetr-
arbeitar í strandhéruðunum. Hafa í Nor-
egi verið gerðar umfangsmiklar tilraunir
fóðurefna — meltanleika — og ákvarðanir
steinefna og karótíns í lynginu.
Fjalldrapi (hrís) var iðulega rifinn og
gefinn kúm hér á landi í harðindum. Þóttu
kýrnar græða sig á hrísinu. Á fjalldrapa
hefur verið gerð ein fóðurefnagreining í
Noregi, svo að mér sé kunnugt. Reyndist
minna af tréni í fjalldrapanum en í norsku
birki. Sýnir norsk reynsla, að lágvaxinn
fjalldrapi úr fjallahlíðum er betri til fóð-
urs en láglendisbjörk, e.t.v. vegna þess, að
tiltölulega meiri börkur er á smáhrísinu og
það ézt betur.
Sumir telja, að féð gangi sérstaklega hart
að kvistlendi á vetrum — með síldarmjöls-