Freyr - 15.03.1957, Blaðsíða 8

88
FRE YR
Þann 1. júlí 1955 var nokkrum beitar-
jurtategundum safnað og þær síðan efna-
greindar í Atvinnudeild Háskólans. í nýút-
kominni skýrslu Björns Jóhannessonar um
þau efni segir, að mun meiri fosfór og kal-
slum hafi reynzt vera í smjörlaufi og loö-
víði en í grasi. Rjúpnalauf og klóelfting
reyndust auðug af kalki (kalsíum) en ekki
fósforríkari en gras, t. d. ilmreyr. Ljóns-
löpp virðist fremur kalkauðug. Verður fróð-
legt að frétta af framhaldsrannsóknum
beitarjurtanna.
Samkvæmt gamalli reynslu þykir lauf-
hey gott fóður. Er víðilauf (einkum loðvíð-
ir) sums staðar slegið til mikilla muna.
Norðmenn hafa rannsakað fóðurgildi laufs
ýmissa trjátegunda, þar á meðal bjarkar-
lauf asparlauf og reyniviðarlauf. Laufið
reyndist vel handa sauðfé og geitum og
einnig sem nautgripa- og hestafóður.
Reyndist laufið jafnvel á við smárabland-
aða töðu að fóðurgildi. Talsvert er af sút-
unarsýru í flestu laufi, og hún reynist óholl
meltingunni til lengdar, ef mikið laufhey
er gefið eingöngu.
Betra er að gefa venjulegt hey með lauf-
inu. í laufi er mikið af köfnunarefnissam-
böndum, steinefnum og karótíni. Getur
laufheyið þess vegna bætt upp annað fóð-
ur, sem snautt er af þeim efnaflokkum,
t. d. hreindýramosa, sem er kolvetnafóður,
og auðvitað getur laufið bætt upp lélegt
hey. Heldur er minna af fosfór í laufi en í
góðri töðu, en aftur á móti meira af kalki
(calsium) og mikið karótín. Um hálfu meira
er af karótíni í nýju laufi en þurrkuðu.
Samt er talið þrem til fjórum sinnum meira
af karótíni í vel verkuðu laufheyi heldur en
í góðri töðu. Karótín (gulrótalitur) breyt-
ist í A-fjörefni í líkamanum. Þannig veitir
laufheysgjöf öryggi gegn A-fjörefnaskorti.
í öeitilyngi er líka allmikið af karótíni og
ennfremur mun mun meira af mangan og
koyar en í góðri töðu, en minna af fosfór
og kalí. Segja Norðmenn, að koparinn í
beitilynginu lækni „sleikjusýki“ búfjárins,
en sú veiki kvað vera allalgeng í sumum
strandhéruðum Noregs. Norðmenn telja, að
7—8 kg af óþurrkuðu beitilyngi þurfi í eina
fóðureiningu. Er þurrefnið í lynginu þá tal-
ið 65%. Ekki er víst, að þessar erlendu nið-
urstöður gildi að öllu leyti hér á landi, en
þær gefa samt góðar bendingar.
Oft er talað um kjarngóða beit til fjalla
og að það sé mergur í fj allagróðrinum.
Þetta má til sanns vegar færa. Það sprett-
ur seint til fjalla og heiða, svo að féð getur
gengið þar að yngri og safameiri gróðri en
í byggð, þegar líður á vorið og sumarið. Snjó
leggur víða snemma til fjalla og í útsveit-
um, og fellur hann oft á græna jörð. Á snjó-
sælum stöðum kemur jörðin oft klakalaus
og græn undan fönninni á vorin, og í gilj-
um og lautum til fjalla er hún að koma
undan snjó langt fram á sumar. Féð er
gráðugt í ungu, nýsprottnu grösin og fylg-
ir kj arngróðrinum upp eftir, jafnótt og
hann vex úr moldu. Vöxturinn er líka hæg-
fara til fjalla, og gróðurinn helzt þar til-
tölulega lengi, safaríkur og mjúkur á ungu
vaxtarskeiði. Þegar líður á sumar, tréna
ýmsar grastegundir og fyrr á láglendi en
til fjalla. Auðvitað verður beitin „léttari",
þegar líður á veturinn. Gróðurinn smárýrn-
ar og visnar og tekur efnabreytingum. En
þetta er harla misjafnt eftir tegundum og
skilyrðum.
Hafa, eins og fyrr var nefnt, rannsóknir
sýnt, að efnabreytingarnar eru fremur litl-
ar í broki og beitilyngi, og breytist beitar-
gildi þeirra tiltölulega lítið að vetrinum.
Sennilega er því svipað farið með sauða-
merg, beitieski o. fl. frægar vetrarbeitar-
jurtir.
ísland er stundum í gamni nefnt „mosa-
landið“, og satt er það, að víða er hér mosa-
gróður mikill. Ekki þekki ég neinar fóður-
rannsóknir á mosunum né á sinu, en úti-
gönguhross ganga fast að hvoru tveggja og
hafa eflaust nokkurt gagn af. Bæði hross og
sauðfé éta mosa úr heyi í innistöðu. Nær-
ing er eflaust í mosanum. og hann helzt oft
lengi grænn á votlendi. Þetta bíður rann-
sókna, eins og fjölmargt annað. Fróðlegt
væri að frétta um reynslu fleiri fjármanna
um það, hvernig kindur og annað búfé vel-
ur sér jurtir á beit.
Ingólfur Davíðsson.