Freyr - 15.04.1960, Qupperneq 24

128
FRE YR
Alltaf höfðu þau nokkurn samgang við búpen-
ing, sauðfé, nautgripi og hesta. Fyrstu árin
voru þau bólusett með bráðapestarbóluefni, en
síðar var því hætt og því ekki vitað, hvort bólu-
setningin kom að notum.
Víst er, að fyrstu fimm árin þrifust dýrin
vel, en eftir það gætti verulegrar óhreysti i
stofninum, og fjórum árum síðar, 1948, lifði
aðeins eitt hreindýr, sjö ára gömul kýr. Hún
hvarf úr haga árið eftir og er ekki vitað um
afdrif hennar. Sautján sjúkdómstilfelli i hrein-
dýrunum í Arnarfelli komu að einhverju leyti
til athugunar eða upplýsingar fengust um þau
í sambandi við líffæri, sem send voru til rann-
sóknar. Af þessum dýrum mun um helmingur
hafa drepizt skyndilega.
Skemmdir í líffærum dýranna bentu til þess,
segir Guðmundur Gíslason, að sj úkdómsorsök-
in hafi verið garnaeitrun eða eitrun frá loft-
fælnum (anaerob) sýklastöfum, sem líklegast
þótti, að borizt hefðu frá görnum. í tveimur
dýrum fundust ígerðarhnútar í lifur og fleiri
líffærum. Læknirinn telur, að mikið vanti á,
að nægar athuganir hafi farið fram á lifnað-
arháttum og sjúkdómssögu hreindýranna í
Arnarfelli. Líffærasýnishorn þau, sem send
voru til rannsóknar, hafi sjaldan verið ný og
oftast ónóg, en niðurstöðurnar í heild kveður
læknirinn benda til þess, að banamein dýr-
anna hafi í flestum tilvikum verið sýking frá
meltingarfærum. Líklegt er, að fóðurskilyrði í
girðingunni, sem þau voru í, hafi versnað ár
frá ári, jafnframt hafi hættan á ormasýkingu
og sýkingu frá taði og jarðvegi aukizt og tún-
beit dýranna og heygjöfin e.t.v. haft nokkur
áhrif.
f bréfi 6. nóvember 1943 fóru þau Rósa Jóns-
dóttir, Ari Jónsson og Árni hreppstjóri Jó-
hannesson að Þverá í Eyjafirði, Helgi Stefáns-
son, Þórustöðum, og Jón Geirsson, læknir á
Akureyri, fram á leyfi til þess að handsama
4—5 hreindýrskálfa, og segja að sig langi til,
þar sem mæðiveiki geri nú sauðfjárrækt erfiða,
að gera tilraun með eldi hreindýra. Muni dýr-
in verða höfð í girðingu í Þverárlandi í Önguls-
staðahreppi. Var umbeðið leyfi veitt og náð-
ust 5 kálfar, 3 kvígur og 2 tarfar. Einn kálf-
urinn drapst eftir tvær vikur og annar um
haustið. Eftir tvö ár fæddist einn kálfur. Var
hann annaðhvort dauður þegar hann fæddist
eða drapst strax eftir fæðingu. Þessi þrjú dýr,
sem lifðu, þrifust vel, en urðu nokkuð „svifa-
söm í haga og gamansöm á mannamótum“,
eins og bóndi einn lýsti stóðhesti, sem ná-
grannarnir kvörtuðu undan. Dýrin eltu fólk og
var ekki laust við, að þau væru mannýg og
munu hafa þótt hvimleið heima við bæi. Eig-
endurnir höfðu í hyggju að sleppa þeim til
fjalla á ný og fóru með þau alllangt austur á
Mývatnsöræfi og skildu þau þar eftir. En þau
rásuðu fljótlega ofan í Mývatnssveit og þóttu
gráglettin. Létu eigendurnir þá slátra þeim.
Þóroddur E. Jónsson, stórkaupmaður í
Reykjavík, fékk árið 1944 leyfi til þess að
handsama allt að 15 hreinkálfa vorið 1945.
Hafði hann í hyggju að ala þá upp að Hvassa-
hrauni á Vatnsleysuströnd. Úr framkvæmdum
varð þó ekki.
Þótt dreifing hreindýra um landið á ný, eft-
ir að þau urðu aldauða sunnanlands og norð-
an, hafi verið áhugamál ýmissa, hefur hug-
myndin einnig mætt ákveðinni andstöðu. Kal-
manstungubændur sýndu mikinn áhuga á því
á sínum tíma að fá hreindýr til Suðurlands og
sama sinnis var Jóhann heitinn Eyjólfsson frá
Sveinatungu. Hann vildi árið 1948 fá leyfi til
að flyt.'a inn hreindýr frá Noregi, en var synj-
að leyfisins. Sama ár barst bréf frá Anders A.
Blind í Svíþjóð, þar sem hann lætur í ljós ósk
um að flytja til Islands með hreindýrahjörð
sína. Kveðst hann hafa í hyggju að flytja fyrst
300 hreinkýr og nokkra tarfa, og síðar 500 dýr
í viðbót. 1 félagi við bróður sinn og móður
kveðst hann eiga um það bil fjögur þúsund
hreindýr. Slátri þau á að gizka 800 dýrum á
ári og fái um 30 þús. kg. af kjöti. Var eigi fall-
izt á beiðni hans um að mega setjast hér að
með hreinahjörðina.
Anders A. Blind var ungur og röskur Lappi.
Hann kom í þessu sambandi til íslands og fór
um hreindýraslóðirnar eystra með Friðriki
Stefánssyni. Honum leizt vel á íslenzku hrein-
dýrin, að sögn Friðriks, en þótti fjöllin lítt gró-
in. Hann óð Kringilsá, og munu fáir hafa leikið
það.
★
í septembermánuði 1947 fékk landbúnaðar-
ráðuneytið P. Hagen, Rösaga í Saltdal, Lappa-
fógeta norska ríkisins í Nordlandumdæmi,