Freyr - 01.02.1971, Qupperneq 8

með allt aðrar tengingar yfirleitt en um
ræðir í eggjahvítunni, þótt vissar þeirra séu
að sjálfsögðu með sömu heitum).
í mæltu máli er orðið kraftur til í nokk-
urnveginn hliðstæðri merkingu og hér ræð-
ir, en það er í næringarfræði fólksins þeg-
ar talað er um kraftsúpur, sem einatt munu
gerðar af þeim „krafti“, er soðinn hefur
verið úr kjötvöru.
3. FÓÐUBÆTTR
Þegar um ræðir það fóður, sem búféð
þarfnazt, fram yfir hið heimafengna gróf-
fóður, og búið er að flokka aukafóðrið í
kjarnfóður og kraftfóður, þá er raunar ekk-
ert eftir sé miðað við þá nafngift, sem ýms-
ir hafa viðhaft þegar þeir leggja þann
skilning í orðið „fóðurbætir“ að það sé allt
fóður fram yfir hey og gras.
Nú hefur fóðurfræðin víkkað ramma sína
á síðari árum, þannig, að til eru komin á
svið þekkingarinnar ýmiss efni, sem áður
voru lítt eða ekki þekkt, en það eru hin
ýmsu bætiefni, sem annaðhvort eru í nátt-
úrlegu fóðri eða bætt er í svo sem þegar
fóðurblöndur eru gerðar, og sú athöfn fer
sívaxandi. Má því telja alveg eðlilegt, að
nú og framvegis sé notað orðið fóðurbætir
en aðeins sem allsherjar stimoill á þau efni,
sem notuð eru til að bæta fóðrið, án þess
að hafa nokkurt eða verulegt brennslugildi,
stundum aðeins lífeðlisgildi. Þegar um
notkun slíkra efna einna, eða í fóðurblöndu
er að ræða, getur jafnvel komið til greina
að telja þar með viss efni, sem annars eru
í stærra mæli notuð sem lyf, en við blönd-
un í fóður nútímans höfð þar til þess að
takmarka eða fyrirbyggja vissa kvilla. Á
síðari tímum eru umrædd efni í vaxandi
mæli notuð í fóðurblöndur handa svínum,
alifuglum, og vissum öðrum dýrum og eiga
bar heima sem virkilegur fóðurbætir án
þess að gildi fóðursins, mælt í fóðureining-
um, vaxi nokkuð við þá íblöndun. Sam-
kvæmt framansögðu liggur þá opið fyrir,
að um ræðir langa röð efna af ýmsu tagi.
Um nokkur þeirra má segja, að þau hafa
brennslugildi auk þess að hafa lífeðlisgildi.
Það á t. d. við um bæði lýsi og grasmjöl.
Önnur hafa hinsvegar alls ekkert orkugildi
svo sem er um steinefnin, en þau eru þrátt
fyrir það virkilegur fóðurbætir. í stórum
dráttum mætti þá skipta bætiefnunum í
flokka, svo sem:
Vitamín
Steinefni
Varnarlyf
Önnur efni
a. Vitamín
Saga vitamína er orðin það löng, að
bæði í manneldisfræði og fóðurfræði eru
þau alþekkt í stórum dráttum, en upp-
götvun nýrra og nýrra undirliða gerir
efnið flókið fyrir almenning svo að ekki
er von að hann fylgist með sundurgrein-
ingu þeirra. f fóðurfræðinni þarf yfir-
leitt ekki að sinna sumum sérstaklega þeg-
ar um ræðir þær skepnur, er nærastaf grasi
og álíka fóðri, en við notkun kjarnfóðurs
og kraftfóðurs sem aðalfóðurs, er oftast
þörf fóðurbætis úr þessum hópi. Það gildir
t. d. svín og alifugla.
Vitamín A og D voru fyrrum fengin í lýsi
fyrst og fremst en fást nú í þurrkuðu
ástandi á almennum markaði, og er í vax-
andi mæli þannig notað við fóðurblöndun.
Þurrvitamín hafa miklu meira geymsluþol
en hin, sem geymast í fitu og þessvegna eru
hin þurrkuðu jafnan seld með ábyrgð
ákveðins magns eininga í vissri vigt þeirra.
Vitamín B fást keypt sem þurr vara en
misjafnt er hve mörg þeirra um ræðir
hverju sinni. Sú gerð, sem nefnist ribofla-
vin er í talsverðum mæli í mjólk og mysu,
ásamt öðrum skyldum vitamínum.
Vitamín E var lengi talið óþarft að hugsa
um eða nota sérlega; aðeins vegna frjósem-
isatriða var það talið nauðsynlegt. Síðari
ára rannsóknir hafa leitt í ljós, að réttmætt
getur verið að nota það á vissu stigi handa
grísum og alifuglum.
Vitamín C virðist ekki ástæða til að gefa
60
F R E Y R