Freyr - 01.02.1971, Blaðsíða 26

Á fyrsta stigi er ekkert að sjá á klauf-
unum, þær eru alveg eðlilegar að stærð
og lögun. En þegar kvillinn hefur hrjáð
skepnuna um skeið, eða nokkra mánuði,
þá breikka þær, verða flatar og ólögulegar
eða vaxa óeðlilega ört. Við aðgerð má
einatt sjá í klaufunum gulleita flekki eða
dökkbrúna. Þeir liggja stundum reglulega
á mörkum sólans og veggjar.
Við uppskurð klaufar á fyrsta stigi kvill-
ans má sjá aukna blóðfylli í leðurhúðinni
og mjúkvefjum, einkum framanvert. Sé
hornhylkið losað frá verður ,.kiöttungan“
dökkrauð að Jit. Koma þá í ljós blæðingar
og við skoðun í smiásjá má greina vökva-
söfnun (ödem') og einatt líkt og blóðtappa-
mvndun í æðum.
Þegar kviliinn er langvinnur má greini-
lega siá hvernig klaufir skekkjast og tá-
beinsoddar færast nær lóðrétta vegg klauf-
arinnar.
Hvað veldur klaufsperru?
Það getur stundum verið torvelt að á-
kveða hvað valdi klaufsperru og ekki eru
menn á eitt sáttir um þau efni. Og víst er,
að meiri vandi er að greina ástæðurnar
þegar um ræðir nautpening en ef hross
eiga í hlut. Oft er þó ástæðanna að leita
í fóðrinu. Skemmt fóður getur sjálfsagt
vald’ð þessum kvilla, rétt eins og iúgur-
bó1gu, meltingarkvillum og fleiru, en
klaufsnerra getur líka verið bví að kenna,
að heildarfóðrið sé óhollt að einhveriu
leyti. t. d. við skvndilegar brevtingar, ef
snögglega er gefið mikið magn af káli.
korni eða öðru kraftfóðri. Það er að
minnsta kosti. víst, að truflanir á jafnvægi
í fóðursamsetningu eru meinvaldar á
þessu sviði frekar en fastmótuð fóðrunar-
aðferð.
Þegar meltingartruflanir koma jafn-
framt hófsperru er hægt að álykta sem
svo, að þær beri sökina, en það getur eins
vel verið, að þriðja atriðið valdi báðum
þessum kvillum.
Löng ganga á hörðum vegum hefur ein-
att verið talin frumrót kvilla af þessu
tagi. Sú ástæða er veigalítil í dag þegar
skepnuflutningar eru oftast í bifreiðum
eða járnbrautarvögnum. Þó er ekki þar
með sagt, að slíkir flutningar geti ekki
valdið klaufsperrum. Það er ekki óvana-
legt, að kelfdar kvígur séu fluttar 1000—
1500 km leið (frá Skáni til Norriands).
Þá geta iangvinnar stöður sjálfsagt leitt
til ófarnaðar, bæði klaufsperru og fleiri
fótagalla. Önnur ástæða getur verið í því
fólgin, að kýr standa inni á hörðum básum
allt árið og eru kappfóðraðar þar, rétt
eins og gerðist á Bermuda.
Ósléttir básar og misbrvstingur á klaufir
(t d. á rimlagólfi) geta líka átt sína sök
í bessu efni. Og ein af ástæðunum t'l bess
að rimlagólf í fiósum hafa ekki náð teli-
andi útgreiðsiu er sú, að mjólkandi kýr
þola þau illa. þeim er miög hætt við klauf-
sperru og öðrum klaufkvillum. Annars er
bað svo, að bar sem fleytiflórar eru í
fiósum virðist meiri hætta á klaufkviilum
í kúnum en í veniulegum básafiósum með
flórum, ef til vill af því. að gufur úr myk j-
unni eiga bar nokkra sök.
Vafalaust hefur arfgengi einnig nokkra
býðingu. Þess verður einatt vart. að dætra-
hópar ákveðinna nauta fá klaufsoerru og
klaufkvilla frekar en dætur annarra nauta.
Þannm getur maður fundið í fiósum. með
100—1?0 kv’*. tvær eða briár svstur eða
mæðgur hmáðar af svona veilum þótt
ekkert sé að öðrum í fiósinu.
í nokkrum tilvikum hefur histamín
fundist í blóðinu sem undanfari kvillanna.
Histamín er brot úr vissum próteinum
eða amínósýrum. veniulega bundið í vefi-
unum. Við vissar ástæður, t. d. við ofnærm
(allergi) losnar histamín or veldur eitrun
í líkamanum og stundum blæðingum í líf-
færum, og bá auðvitað í vefjum klaufanna
sem undanfari klaufsperru. Það má bví
líkja klaufsperru við ofsakláða meðal fólks,
þegar histamín er orsökin.
Klaufsperra er þannig sérstakur kvilli
en getur þar að auki verið undanfari ann-
78
F R E r R