Freyr - 01.12.1972, Side 27

Stöku sinnum hefur álíka orðið vart
meðal kalkúnaunga, þar sem skoðun leiddi
í ljós vöðvarýrnun í þörmum, hjörtum og
bringum. Þar stoðaði E-vitamín ekki til
lækninga og selen var ekki reynt.
Vitamin E í efnaskiptum.
Það fyrirbæri, að heilarýrnun er langt-
um algengari en lopabólga og vannæring
vöðva í norskum fuglum er í samræmi við,
að E-vitamínvöntun hefur misjafna þýð-
ingu í sambandi við mögnun umræddra
kvilla.
í hvaða samböndum E-vitamínið finnst í
fóðri og hvernig það verkar í efnaskiptum
líkamans, er hvergi nærri vel upplýst enn.
Ýmsar kenningar eru þar frammi. Bent
hefur verið á innbyrðis tengsli þess við
selen og brennisteinstengdar amínósýrur, í
einhverju kerfi próteinmyndunar, t. d.
frumuveggja. Meðan við bíðum eftir svör-
um viðvíkjandi þessum efnum er eðlilegt
að láta sér nægja að veita því eftirtekt, að
viss vandamál eru nátengd E-vitamín-
skorti. Þau fyrirbæri ber að skoða í ljósi
arfgengra, fóðrunarlegra og umhverfismót-
andi aðstæðna.
Atriði sem auka hættu á E-vitamínskorti.
Arfgengir þættir virðast að litlu leyti á-
kveðnir. Hættan sýnist vera mest meðal
holdafugla, líklega af því að þeir eru svo
hraðvaxta, og þar því mest hætta á heila-
sköddun. Einnig virðist svo sem Hvítir
ítalir og kynblendingar þeirra séu næmari
fyrir E-skorti en viss önnur kyn.
Það er sannað mál, að viss umhverfis-
atriði, svo og þolraunir (stress), hafa trufl-
andi verkanir á efnaskiptin og valda tæm-
ingu vitamínforða.
Þetta skeður t. d. þegar of þröngt er í
húsi, þegar skipt er um hús eða fóður, við
flutning, við of hátt eða of lágt hitastig, í
dragsúg, við smit, vegna sníkla o. s. frv.
Allt þetta eru atriði sem óbeint valda vita-
mínskorti.
Mesta þýðingu hafa annars þau næring-
aratriði, sem móta neikvæð áhrif og auka
þörfina á E-vitamíni, svo sem herzla ómett-
aðra sýrna, óreglulegt uppsog amínósýrna,
vögglað fóður eða önnur aflfræðileg með-
ferð þess, verkanir málmsalta eða annarra
efna, sem valda efnabreytingum eða stöðn-
un efnahreyfinga, og sitthvað fleira, sem
hér skal ekki rakið.
Fita og hörðnun hennar.
Af því, sem hér um ræðir, virðast þau at-
riði, er varða hörðnun fituefnanna, vekja
sérlega eftirtekt, ekki sízt af því, að í norsk-
um fóðurblöndum handa holdafuglum er
um 3% fita. Að herzla fitunnar dregur að
sér athygli manna er eðlilegt þar eð þýð-
ingarmesti kvillinn, sem tengdur er E-vita-
mínskorti í Noregi, er heilasköddunin.
Þýðing vitamínsins sem andsýrings, er
hér aðalatriði, þar sem sannað er, að um-
ræddan kvilla er hægt að hindra með notk-
un vitamínsins.
Á það má benda, að þá fyrst varð
heilarýrnunar vart hjá fuglum í Noregi er
byrjað var að ala holdafugla og farið var
að blanda ákveðnu magni fitu í fóðrið. Enn-
fremur er vert að minnast þess, að flestir
þeir fuglakvillar, sem gera sín vart þegar
vitamín skortir, eru undir eftirliti í Noregi,
aðrir en þeir, sem háðir eru fituleysanleg-
um vitamínum.
Fóður, frá nokkrum fóðurvöruframleið-
endum, virtust verka misjafnlega á heila-
skemmdir fuglanna. Þeir notuðu fitu af
ýmsum uppruna í blöndur sínar. Þrátt fyrir
ákvarðanir hins opinbera um gerð og gæði
fitu, sem sett er í fóðurblöndur, virðist
stundum ástæða til að efast um gæði þeirr-
ar fitu, sem notuð er. Annars er það svo,
að opinber fyrirmæli eru einnig um íblönd-
un andsýrandi efna, annarra en E-vitamíns.
Þegar grasmjöl er í fóðurblöndum má einn-
ig blanda í þær andsýrandi efnum, en magn
þeirra má þó ekki vera meira en 150 mg í
kg blöndu.
F R E Y R
483