Freyr - 01.12.1972, Page 48

hundrað, auk heimafólks. Eftir kl. 6 á
kvöldin hófust umræðufundir og voru þeir
ekki síður athyglisverðir. Síðasta kvöldið
sýndu piltar leikfimi undir stjórn Einars
Jónssonar, ráðsmanns og leikfimiskennara.
Voru þá áhorfendur að ég ætla 300. Var
þá þröngt í salnum og búningsherberginu,
og voru þó nokkrir sem ekki komust inn
og var atgangurinn svo mikill, að þeir sem
úti urðu að vera sneru snerilinn af hurð-
inni.
Það hefur áður verið skrifað um nám-
skeiðin og þátt kennaranna í þeim og leiði
ég það því hjá mér, en vil þó minnast á
nokkra gestina, sem sendir voru af stúd-
entafélaginu og Sambandskaupfélögunum,
(síðar S.Í.S.).
Guðmundur Finnbogason hafði síðasta
tímann á deginum (1913) og voru þá á-
heyrendur flestir. Fyrirlestrar hans urðu
mér og sjálfsagt fleirum ógleymanlegir,
einskonar opinberun nýstárlegra huldu-
heima. Fyrirlestrar hans voru um:
Lestur bóka,
Svipir lifandi manna,
Framfarir og framfaramenn,
Púkinn og fjósamaðurinn,
Hafa plönturnar sál?
Bjartsýni og svartsýni.
Efni fyrirlestranna var auglýst daginn
áður. Undrandi varð ég einkum á: Hafa
plönturnar sál? Hvað var hér á ferðinni?
Mér fannst þetta fjarstæða, en beið í of-
væni. Ég var alinn upp í þeirri kenningu
Helgakvers: Maðurinn er æðsta skepna
jarðarinnar og herra hennar undir yfir-
stjórn guðs, því að hann einn af öllum
skepnum jarðarinnar hefur skynsemi til að
hugsa og skilja, frjálsrœði til að velja og
áforma, málfæri til að birta hugsanir sínar
og ódauðlega sál, sem öðlast getur eilífa
sælu. Þessum rétttrúnaði kollvarpaði Guð-
mundur Finnbogason í erindinu og niður-
lagsorðum hans fæ ég ekki gleymt, „eitt
er víst, að með nýrri sjón yfir hauður og
haf sá horfir, sem blómin skilur“. Síðar
las ég allt sem ég náði í á prenti eftir
Guðmund Finnbogason, og met hann
einna mest allra okkar andans manna.
Árið 1914 kom Jón Þorláksson lands-
verkfræðingur, síðar forsætisráðherra, og
flutti sex fyrirlestra um steinsteypu og
húsabyggingar. Það voru orð í tíma töluð,
en það sem var athyglisvert við manninn,
var prúðmennska og virðuleiki, sem ekki
gleymdist og hve erindin, sem voru flutt
en ekki lesin, voru svo prýðilega samin
og flutt, að þau hefðu þolað að prentast
án þess að hagga orði.
Þá vil ég nefna merkilega fyrirlestra,
sex að tölu, sem Sigurður Jónsson á Ysta-
felli, síðar ráðherra flutti um félagsmál og
samvinnufélagsskap. Voru þeir lesnir upp
af blöðum orði til orðs og sagði Sigurður,
að það væri með vilja gert, hann gæti þá
síðar sagt: „Þetta sagði ég og annað ekki.“
Það var í fyrsta sinn sem ég komst í tæri
við samvinnumál. Síðan hef ég verið sam-
vinnumaður. Þessi erindi voru flutt 1913.
Að endingu get ég Tryggva Þórhallsson-
ar, sem flutti 3 fyrirlestra á vegum al-
þýðufræðslu stúdentafélagsins. Hann var
þá nýsettur prestur í Hestþingum og
dvaldi þennan vetur 1913—’14 hjá systur
sinni og mági á Hvanneyri. Hann virtist
öllum mönnum vel og vann huga og hjörtu
flestra og varð mér a. m. k. ógleymanleg-
ur.
Einn fyrirlesturinn var um nýguðfræð-
ina, úr honum man ég fátt.
Hinir tveir voru úr Sturlungu. Ég hafði
þá aldrei séð Sturlungasögu, en með erind-
um þessum opnaði hann mér nýjan heim,
sem síðan hefur verið mér opinn, enda
náði ég í Sturlungu strax og getan leyfði
og var hún um áratugi í seilingarfæri frá
rúmi mínu og hef ég marglesið það ágæta
verk, sem ásamt Landnámu og íslendinga-
sögunum eru fyrir mér sannir gimsteinar,
sem ættu ævinlega að vera hverjum sönn-
um íslendingi kunnir og tiltækir.
Þessir Sturlungu-fyrirlestrar voru: ann-
ar um Svínfellingasögu. Ógleymanleg
verður mér frásögnin um víg þeirra
504
F R E Y R