Freyr - 01.12.1972, Qupperneq 56

getur líka orsakazt af kalsíum- eða fosfór-
vöntun. Athuganir hafa leitt í ljós að Rhe-
berg hafði ekki rétt fyrir sér. Skepnur
geta ekki valið sér þau sölt sem þau raun-
verulega þurfa (3). Þær sleikja allt sem
saltbragð er af. Gráðugastar eru skepnur
í einsúrt natríumfosfat, sama hvað salt-
hungrinu veldur. Matarsalt kjósa þær
gjarnan, karbónöt og kalsíumfosföt vilja
þær helzt ekki. Magníumsölt eru beizk og
étast illa. Það kemur sér ekki vel því að
oft er þörf á að gefa skepnum magníum-
sölt, einkum á vorin þegar þær koma á
grænt gras.
Dæmi eru um það að skepnur éti sér til
tjóns sölt sem þær hafa enga þörf fyrir.
Alltaf er skaðlegt eða hættulegt ef salt-
hungraðar skepnur ná í tilbúinn áburð.
Fosfóráburður er oft mengaður með flúor,
og kalíáburðurinn er eitraður, í honum er
ekkert efni sem búast má við að skepn-
urnar vanti, en það er síður en svo að þær
láti hann í friði ef þær ná í hann. Þetta
sleikja skepnur í sig á vorin sér til tjóns,
ef ekki er að gætt, og drepast jafnvel af.
Oft hefur verið rætt um skort á matar-
salti hér á landi. Menn hafa verið hvattir
til að salta hey sín eða gefa fénu saltsíld
eða saltaða loðnu. í búfjárfræði tekinni
saman af Gunnari Bjarnasyni segir, að
íslenzkt hey muni vera saltsnautt miðað
við þarfir skepna, og sérdeilis sölnuð út-
beit. Þetta ræni skepnurnar lyst og rýrir
afurðir þeirra. í bók Gunnars er ráðlagt
að salta heyin með pakkhússalti og skuli
nota 1—2 kg af salti í hver 100 kg heys
eftir því hve vel það sé þurrkað.
Natríum í íslenzkri töðu.
Síðan 1967 hefur natríummagn í íslenzkri
töðu verið rannsakað árlega á Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins. Niðurstöðurnar
eru sýndar í töflu 1.
í töflunni sést að natríummagnið hefur
farið minnkandi síðustu þrjú árin og nú
er svo komið að magn þess er í flestum
Tafla 1.
Landshluti 1967 1988 1969 1870 1971 1972
Vesturland 0,23 0,34 0,31 0,26 0,16 0,16
Vestfirðir 0,53 0,38 0,34 0,35 0,25 0,12
Norðurland 0,17 0,25 0,28 0,22 0,13 0,11
Austurland 0,11 0,21 0,21 0,18 0,10 0,06
A.-Skaftaf. 0,15 0,21 0,23 0,19 0,17 0,10
Suðurland 0,19 0,22 0,23 0,24 0,14 0,11
Fjöldi sýna 107 420 457 383 396 60
Meðaltal 0,20 0,27 0,27 0,24 0,16 0,11
Tölurnar sýna % natríum í þurrefni heys.
sýnum undir þarfamörkum, eða með öðr-
um orðum minna heldur en skepnur þarfn-
ast ef þær fá ekki salt annars staðar frá.
Sérstaklega virðist lítið natríum vera í
töðu af Austurlandi.
Talsvert magn af salti berst af hafi á
land með hvössum vindum og þurrum.
Það gæti verið ástæðan fyrir því hve mat-
arsaltmagnið 1 töðunni er breytilegt að
slíkir saltstormar eru ekki árvissir. Sam-
kvæmt munnlegum heimildum frá Páli
Bergþórssyni veðurfræðingi berst mest
salt á land með vindum af Grænlandshafi.
1956 gerði slíkt hvassviðri um vorið og
eyðilagði þá trjágróður um vestanvert
landið og allt norður í Eyjafjörð. Tafla 1
sýnir að natríummagnið er mest í töðunni
um vestanvert landið og kemur það heim
við það álit Páls að mest saltið komi af
Grænlandshafi, og það er vegna þess að
úr þeirri átt einni koma þurrir stormar
yfir hafið sem ná að tæta sjónum til sín
án þess að allt saltið rigni niður jafnótt.
Natríummagn hefur verið rannsakað í
andrúmsloftinu á tveimur stöðum á land-
inu á vegum Veðurstofunnar. Niðurstöður
þeirrar rannsóknar sýna að mjög mikil
sveifla er á natríummagninu frá einum
mánuði til annars og einnig milli ára. Þessi
rannsókn hefur þó tæplega sýnt þessa
miklu saltstorma sem eflaust munar mest
um fyrir gróðurinn.
512
F R E Y R