Freyr - 01.03.1987, Qupperneq 10

Loftþjappa í köfnunarefnisverksmiðjunni.
Samkvæmt lögum um Áburðar-
verksmiðjuna skal verðið hljóta
staðfestingu landbúnaðarráð-
herra. Verðlagningin fer fram
með þeim hætti að við gerum
kostnaðarútreikninga og stjórn
verksmiðjunnar gerir tillögur um
áburðarverð til ráðherra í sam-
ræmi við það. Reyndin hefur verið
sú um fjölda ára að ráðherra hefur
ákveðið áburðarverð, og oftast
þannig að hann hefur ekki fylgt
tillögum Áburðarverksmiðjunnar.
Þó hefur hann ekki skilið við okk-
ur alveg á köldum klaka því að
samhliða verðákvörðun hafa verið
gerðar ráðstafanir sem hafa átt að
tryggja rekstur verksmiðjunnar.
Áburður hefur m.ö.o. verið
niðurgreiddur.
Á tímabili var um það talað að
fjárhagsstaða Áburðarverksmiðj-
unnar væri afarslœm. Hún hafi
verið neydd til að taka erlend lán
og þau lán hækkuðu við gengis-
breytingar. Var ekki áfall fyrir
verksmiðjuna að lenda íþessu og
erfitt fyrir hana að vinna sig út úr
þeim erfiðleikum?
Jú. Áburðarverksmiðjan er ekki
búin að vinna sig út úr þessu.
Verksmiðjan bjó við tiltölulega
góðan fjárhag hér áður fyrr. Hún
gat fjármagnað sjálf birgðahald
sitt að miklum hluta. Nú á Áburð-
arverksmiðjan ekki lengur orðið
fé til þess að greiða innkaup sín né
fjármagna birgðir og áburðarsölu.
Þessi viðskipti eru þó það um-
fangsmikil að innlendar banka-
stofnanir treysta sér ekki til þess
að hlaupa hér undir bagga. Hér í
landinu er afurðalánakerfi fyrir
sjávarútveg og iðnað, en Áburð-
arverksmiðjan hefur ekki komist
inn í þetta kerfi. Hún hefur komið
þar að lokuðum dyrum og svo er
enn í dag.
Gerðist það ekki núna á árunum
eftir 1980 að tillaga stjórnar
Áburðarverksmiðjunnar um verð-
lagningu var harkalega skorin
niður og það hleypti verksmiðj-
unni ískuldafen?
Jú. Það var stöðugt verið að klípa
af áburðarverðshækkunum á þess-
um tíma til þess að halda í við
verðbólguna. En það var ekki ein-
göngu þetta, heldur líka það að
Áburðarverksmiðjan seldi sína
vöru með greiðslufresti til við-
skiptavina sinna og þar stóðu ís-
lenskar krónur á móti erlendum
lántökum verksmiðjunnar. Oft
kom það fyrir að gengið væri fellt
eftir að Áburðarverksmiðjan
hafði gert viðskiptasamninga við
kaupfélög, verslunarfélög og bún-
aðarfélög. Verksmiðjan átti þann-
ig útistandandi íslenskar krónur
móti erlendum gjaldeyri og ís-
lensku krónurnar rýrnuðu. Svo
kom að því þegar áburðurinn var
verðlagður árið eftir, að menn
leituðust við að bæta upp þetta tap
frá fyrra ári, en aftur á móti var
stefna ríkisstjórna á þeim tíma að
halda niðri verðlagi og ná tökum á
verðbólgunni. Þar vegur áburður-
inn vissulega sitt því að hann kem-
ur inn í neyslu. Hann vegur 9% af
verðlagsgrundvelli landbúnaðar-
afurða. Þarna safnaðist upp vandi
og Áburðarverksmiðjan var rekin
með tapi ár eftir ár. Verðbólgan
jókst eftir sem áður hvað sem
áburðarverði leið og gengisfell-
ingar urðu meiri og meiri, þannig
að áföllin urðu sífellt stærri með
hverju árinu.
Hvernig stendur Áburðarverk-
smiðjan núna?
Fjárhagsstaða Áburðarverksmiðj-
unnar er ekki svo slæm í sjálfu sér.
Að vísu getur hún ekki fjármagn-
að rekstur sinn. Það er gert með
erlendum lántökum. En ytri að-
stæður nú eru miklu hagstæðari en
þær voru á þessum tíma vegna
minni verðbólgu.
Stjórnborð köfnunarefnisverksmiðj-
unnar.
178 Freyr