Freyr - 15.07.1987, Blaðsíða 38

Hið tœra og hreina vatn streymir fram. Myndin er tekin í Núpárdal í Eyjahreppi í
Hnappadalssýslu. (Ljósm. Einar Hannesson).
var frá áður um minniháttar fyrir-
tæki, má segja um Vestfirði og
Norðurland og reyndar einnig
Austurland. Auk þess má minna
sérstaklega gagnvart Mývatni, á
Kísiliðjuna og hina þéttu byggð í
Reykjahlíð.
Vatnalögin 1923.
Allt, sem hér hefur verið upp
talið, veldur mengun, mismikilli.
Þess vegna verða menn að gæta
sín til þess að valda ekki meiri
óhreinkun vatns en óhjákvæmi-
legt er. Til þess að stuðla að þessu
hafa verið sett í lög ýmis ákvæði.
Þar má minna á hin merku vatna-
lög frá 1923. Þau greina frá því,
hvernig standa skuli að þessum
verndunarmálum hvað vatn
varðar.
Síðar hafa komið til sögunnar,
eftir því sem reynslan hefur leitt í
Ijós, ný ákvæði til að tryggja
sómasamlega stöðu þessara
frárennslismála, ekki síst frá sjón-
armiði heilbrigðis.
Það er með mengun, eins og
ýmislegt annað, að menn verða
ekki varir við vandræði eða tjón af
völdum hennar fyrr en skaðinn er
skeður. Þess vegna er forvarnar-
starf nauðsynlegt í þessu sam-
bandi. Þá er og á það að líta, að
ekki er víst að menn verði varir
við þó að óþverri fari í vötn.
Auðvelt er að fela verknaðinn, þó
að afleiðingarnar segi til sín síðar.
Þess vegna er nauðsynlegt að
ganga þannig frá hnútum, að ekki
sé boðið upp á slíkt.
Eiturefni í búskap.
Nefna mætti til athugunar örfá
dæmi um hættu, sem veiðivötnum
getur stafað af búskap, og sem ber
að varast. í fyrsta lagi, að baðvatn
eftir sauðfjárbaðanir og aðrar
baðanir dýra sé ekki látið renna í
á. Þá má minna á skolun á áburð-
ardreifara. Slíkt á ekki að gera þar
sem hætta getur stafað af henni
fyrir vatnafiska. Að lokum má
benda á að ekki má láta frárennsli
úr votheysturni fara í veiðivatn,
því að þar er um eiturefni að ræða,
eins og í fyrrgreindum dæmum.
Ófremdarástand við Varmá í
Ölfusi.
Þessar athuganir okkar á sviði
mengunar leiða í ljós, að á nokkr-
um stöðum á landinu er ástæða er
til að ætla að hættuástand gæti
skapast fyrir veiðivötn, ef ekki er
aðgát höfð. Þá er vitað um einn
stað þar sem ófremdarástand ríkir
í þessum efnum. Það er Hvera-
gerði en þar fer frárennsli staðar-
ins beint í Varmá.
Auk þess er við Varmá stöðug
hætta á, að hitamengun valdi tjóni
á fiski. Þar er fengin reynsla af því
að heit gufa, án nauðsynlegrar
kælingar, fór í ána og olli tjóni á
fiski. Þessi hætta á hitamengun er
víðar fyrir hendi hér á landi en við
Varmá.
Niðurstaða hugleiðinga þessara
verður því þessi: Við íslendingar
höfum ekki enn kynnst mengun
að neinu marki samanborið við
aðrar þjóðir. Erum við líklega
nokkuð vel settir með veiðivötn
okkar hvað mengun varðar. Þessu
veldur fyrst og fremst fámenni
þjóðarinnar, eins og fyrr var sagt,
og hinar náttúrulegu aðstæður hér
á landi.
Þörf varðstöðu.
Á hinn bóginn er fyllsta ástæða til
þess að fylgjast vel með til að
koma í veg fyrir að mengun vaxi í
veiðivötnum. Kippa þarf í lag því,
sem fer aflaga. Gæta þarf þess að
óheillaspor verði ekki stigin í
þessu efni. Ætla má að í framtíð-
inni muni hættan á a.ukinni meng-
un veiðivatna vaxa vegna aukinna
umsvifa fyrirtækja, sem mengun
fylgir. Þess vegna er þörf dugmik-
illar varðstöðu í þess'um efnum.
Að sfðustu skal vikið að meng-
un af völdum náttúruhamfara,
sem engin mannlegur máttur fær
ráðið við. í því efni má minna á
Heklugos og hlaup, sem koma í
jökulárnar á Suðurlandi vegna
hita undir jökli. Nýjasta dæmi af
þessu tagi er þegaf skriðjökull
hljóp í Hagavatn 1980 og olli tví-
mælalaust tjóni á fiskstofni Hvítár
og Ölfusár, sem voru mengaðar af
leirframburði allt suntarið.
Helsta heimild: Veiðimálastofnun.
566 Freyr