Freyr - 15.03.1990, Qupperneq 11

Hvernig var brugðist við þessu?
Ég tel að það hafi verið afar klaufa-
legt að það skyldi ekkert hafa verið
gert strax og í ljós kom að riðuveiki
var komin upp á Austurlandi, þ.e.
af hálfu Sauðfjárveikivarna og
dýralækna. Mér finnst meira vor-
kunn þótt bændur almennt áttuðu
sig ekki á hvflík hætta var þarna á
ferð.
Samt var það svo að sums staðar
var fundað og varað við þessu fljót-
lega eftir að þetta kom upp.
Síðan þróaðist þetta þannig að
veikin varð sífellt meiri vágestur í
fleiri og fleiri byggðarlögum. Fljót-
lega eftir að hún fór að grassera í
Borgarfirði og Norðfirði fór hún
að breiðast út og gera mikinn usla.
Hún kom tiltölulega fljótt í Breið-
dal.
Nú ætluðu bændursérá tímabili að
búa við riðuveikina í trausti þess
að skaðinn yrði ekki óbærilegur?
Já, það mun hafa verið þónokkuð
útbreidd skoðun hér á Austurlandi
að það væri hægt, miðað við það
sem fréttst hafði úr Skagafirði og
víðar, þar sem riða var búin að
vera kannski hátt í heila öld og
menn höfðu búið við hana. Menn
töldu þetta því engan veginn
óhugsandi og að afföllin yrðu þol-
anleg.
Ég get sagt það fyrir mitt leyti að
ég var með riðu í mínu fé í um fimm
ár. A þeim tíma var ekki um þess
háttar afföll að ræða að þau réðu
úrslitum um búskap minn. I sum-
um hjörðum í hreppnum voru af-
föll aftur á móti miklu meiri og
óbúandi við þau.
Hvenær er svo ákveðið að reyna að
útrýma veikinni?
Það mun hafa verið veturinn 1986/
’87 að stjórnvöld ákváðu að gengið
skyldi í það að útrýma riðuveiki.
Það rak á eftir þessu að það þurfti
að fækka sauðfé í landinu og þarna
var tækifæri til að vinna að tveimur
verkefnum samtímis. Ég hygg að
formið á þessu hafi verið það að
ríkisstjórnin hafi samþykkt tillögu
landbúnaðarráðherra, Jóns Helga-
sonar, um að fara þessa leið.
Útsýni til norðurs frá Gilsá. Fjallið Vaðhorn gnœfir í bakgrunninum.
Síðan var þetta lagt fyrir bændur
á Austurlandi og að tillögu Sam-
bands sveitarfélaga á Austurlandi
var skipuð svokölluð fjárskipta-
nefnd og hún hóf störf í október
1986. Verkefni hennar var að gera
samninga um niðurskurð og þá átti
útrýming veikinnar að ganga yfir á
tveimur árum.
Það kom hins vegar í ljós að
hérna var um miklu meiri niður-
skurð og meiri fjármuni að ræða til
að þetta tækist, en séð varð fyrir,
vegna þess að veikin hélt áfram að
dreifa sér. Það var einnig fyrst
ákveðið að skera einungis niður
sýktar hjarðir, en síðar var ákveðið
að hreinsa út heilu svæðin, auk
þess sem teknar hafa verið hjarðir
annars staðar þar sem veikin hefur
komið upp. Þannig var skorið nið-
ur á einum bæ í Breiðdal sl. haust,
(1989).
Þegar verið var að tala um að
lóga öllu fé í Breiðdal haustið
1987, sýktu sem ósýktu, þá fannst
mér það ekki hafa tilgang vegna
þess að veikin gat alveg eins verið
komin af stað í Beruneshreppi hér
sunnan við þó að ekki væri búið að
staðfesta hana þar. Niðurstaðan
var að einungis voru teknar sýktar
hjarðir.
Þarna lenti búskapurbænda í
Breiðdal í mikilli kreppu. Hvernig
brugðust menn við henni?
Því var nokkuð ýtt að mönnum af
hálfu Sauðfjárveikivarna og land-
búnaðarráðuneytis að menn færu
út í aðrar búgreinar, að hluta eða
að öllu leyti. Sem betur fer fór
aðeins einn bóndi hér í sveit út í
loðdýrarækt, en það var áður en
þessi almenni niðurskurður hófst.
Ég var mikið skammaður fyrir að
standa á móti þessu, en þær fjár-
festingar sem fylgdu loðdýrarækt
stóðu í mörgum, þar á meðal mér.
Þeir sem mest hvöttu til loðdýra-
ræktar hafa nú hljótt.
Margir þeir sem skáru niður
hafa stundað aðra atvinnu á þess-
um tíma, í staðinn fyrir fjárbúskap-
inn, bæði farið að vinna utan heim-
ilis og aukið hana við sig. Annars
var alveg ljóst strax við niður-
skurðinn að margir mundu ekki
byrja aftur með fé, bæði vegna
aldurs og annars. Þetta var í raun
fimm ára samningur, fyrst tveggja
til þriggja ára fjárleysi en síðan
6, MARS 1990
Freyr 211