Freyr - 15.03.1990, Síða 17

Hrossastofninn hefur tvöfaldast á undanförnum tveimur áratugum og ástœða
er til að hvetja til meira hófs við ásetning folalda á haustin. Hrossum er gefið
mun meira út með vetrarbeit en áður tíðkaðist. (Ljósm. Stefán Jasonarson).
þróun landbúnaðar á íslandi í sam-
vinnu við Stéttarsamband bænda.
Jafnframt þeirri áætlun skyldi unn-
ið að gerð jarðabókar er gæfi sem
gleggsta vitneskju um allar bújarð-
ir í landinu. Búnaðarþing 1983
hafði reyndar ályktað um gerð
slíkrar jarðabókar. Ályktanir aðal-
funda Stéttarsambands bænda,
einkum frá 1987 og 1988, vitna
einnig um þann vilja forystumanna
bænda að búskapurinn sé sem mest
í sátt við náttúruna (32). Þar eru
bændur m.a. hvattir til að sýna
gróðurverndarmálum fullan skiln-
ing og koma til móts við sjónarmið
þeirra sem vilja stuðla að hóflegri
nýtingu gróðurs og vernda náttúru
landsins. Þá er lögð áhersla á að
auka tengsl milli framleiðslustjórn-
ar í landbúnaði, annars vegar, og
gróðurverndar og nytjaskógrækt-
ar, hins vegar. Landssamtök sauð-
fjárbænda, Landssamband hesta-
mannafélaga og fleiri hagsmuna-
aðilar hafa einnig látið frá sér fara
yfirlýsingar um gróðurvernd og
landgræðslu. Því má við bæta að
framangreindar ályktanir bænda-
samtakanna eru efnislega í ágætu
samræmi við gróðurverndarálykt-
anir sem samþykktar hafa verið á
aðalfundum Landverndar, land-
græðslu- og náttúruverndarsam-
taka íslands.
Nýjarðabók.
Á árunum 1703-1712 voru tekn-
ar saman lýsingar á öllum jörðum í
landinu, og birtust þær í Jarðabók
Árna Magnússonar og Páls
Vídalíns að undanskildum lýsing-
um á Múlasýslum og Skaftafells-
sýslum sem glötuðust. Þarna er
m.a. að finna ágætar heimildir um
gróðurástand landsins á þeim
tíma. Sambærileg úttekt hefur ekki
verið gerð síðan, en mikið liggur
fyrir af margvíslegum upplýsingum
um einstakar bújarðir og afrétti í
landinu. í byrjun þessa áratugar
urðu allmiklar umræður um gerð
nýrrar tölvutækrar jarðabókar í
kjölfar búrekstrarkönnunar sem
þá var gerð. Um málið var ályktað
á Búnaðarþingi árið 1983 og aftur
1987, eins og áður var vikið að, og í
niðurstöðum nefndar um landnýt-
ingaráætlun undir forystu Svein-
björns Dagfinnssonar ráðuneytis-
stjóra landbúnaðarráðuneytisins,
sem lagðar voru fram vorið 1986,
voru m.a. tillögur um gerð jarða-
bókar ásamt kostnaðaráætlun,
enda talin veigamikill þáttur heild-
aráætlunar um landnýtingu og
framleiðsluskipulag í landbúnaði
(35). Nýlega lauk annarri bú-
rekstrarkönnun og í niðurstöðum
hennar er m.a. að finna greinar-
gott yfirlit um landbúnaðarfram-
leiðsluna (36). Hjá Búnaðarfélagi
Islands, Framleiðsluráði landbún-
aðarins, landbúnaðarráðuneyti,
Landgræðslu ríkisins, Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins og fleiri
stofnunum eru ýmis gögn tiltæk
sem ætti að sameina, og á næstu
árum þarf að afla upplýsinga sem á
vantar, svo sem um landstærðir og
ástand heimalanda jarða. Þá ætti
að vera unnt að koma upp aðgengi-
legum gagnabanka um búskapar-
hæfni allra jarða í landinu, - jarða-
bók -, á næstu árum.
Stefna í gróðurverndarmálum.
Hér að framan vék ég að
nokkrum atriðum úr gróðursögu
landsins því að af henni má margt
læra. Tengsl beitar og gróður-
verndar voru rædd með hliðsjón af
breyttum búskaparháttum og
greint var frá áhuga bænda á gróð-
urvernd og bættri skipan landnýt-
ingarmála, m.a. með gerð jarða-
bókar. En hvers er þá vænst af
bændum og öðrum sem nýta gróð-
urlendi til beitar eða annars?
Hvaða kröfur verða gerðar til
gróður- og umhverfisverndar al-
mennt á næstu árum og áratugum?
Á liðnu ári skýrðust þessi mál
mikið þegar landbúnaðarráðu-
neytið, Landgræðsla ríkisins og
Skógrækt ríkisins mörkuðu opin-
bera stefnu í gróðurverndarmálum
(37). í greinargerðinni er m.a. að
finna verkefnaskrár fyrir árin
1990-1995 þar sem tilgreind eru
þau svæði þar sem unnið skal sér-
staklega að alhliða gróðurvernd.
Væntanlega verður þessum verk-
efnum forgangsraðað sem fyrst.
Ég tel brýnt að framangreindar
stofnanir kynni viðkomandi sveit-
arfélögum og bændum áformuð
verkefni áður en langt um líður,
einkum á þeim stöðum þar sem
kann að verða leitað eftir veruleg-
um breytingum á beitarnýtingu og
jafnvel friðun einstakra heima-
6, MARS 1990
Frevr 217