Freyr - 15.04.1991, Blaðsíða 7

8.’91
FREYR 319
RITSTJÓRNARGREIN--------
Nýr búvörusamningur
Hinn 11. mars sl. var undirritaður nýr
búvörusamningur landbúnaðarráðherra
og Stéttarsambands bænda. Fulltrúafund-
ur Stéttarsambandsins, sem haldinn var
13. og 14. mars, samþykkti hann síðan
með 45 atkvæðum gegn 2 en 15 fulltrúar
sátu hjá. Jafnframt ályktaði fundurinn um
ýmis atriði sem fjalla þurfi frekar um við
framkvæmd hans, sjá 7. tbl. Freys.
Það atriði samningsins sem snýr að
bændum og fyrst kemur til framkvæmda er
að á tímabilinu 1. maí 1991 til 31. ágúst
1992 kaupir ríkissjóður fullvirðisrétt til
sauðfjárframleiðslu all-t að 3.700 tonnum.
Það sem á vantar að ríkissjóður hafi keypt
900 tonna virkan fullvirðisrétt hinn 1. sept-
ember 1991 verður tekið með niðurfærslu
réttarins, en á lakari kjörum en frjáls sala
hans.
Með þessum búvörusamningi er tekin
lokaákvörðun um aöaðlaga sauðfjárrækt-
ina að markaðsstöðu og tengja framleiðslu
sauðfjárafurða að innlendum markaði og
útflutningi sem gefur viðunandi verð. Þar
með blasir við að störfum þeirra bænda
sem hafa með beinum og óbeinum hætti
haft tekjur af sauðfjárrækt muni á næstu
árum fækka um 900 ársverk en þar af eru
220 ársverk, eða 55.000 fjár, bundin í
virkum rétti.
Þessi samdráttur í sauðfjárrækt er
vandasamasta og viðkvæmasta verkefni
sem íslenskur landbúnaðaur hefur tekist á
við um langan aldur. Vert er að rifja upp
að ástæður þess að svona er komið eru
annars vegar að útflutningur kindakjöts
sem fyrir einum til þremur áratugum var
fjórðungur til þriðjungur framleiðslunnar,
hefur stórlega dregist saman vegna lágs
verðs og innanlandsmarkaðar fyrir kinda-
kjöt hefur einnig dregist verulega saman.
Við þessar aðstæður er ekki talið forsvar-
anlegt að halda áfram framleiðslu til út-
flutnings.
Ástæða þess að þessi samdráttur er
vandasamur og viðkvæmur er að honum
fylgir það að búseta í dreifbýli verður
veikari, ef ekki finnast önnur störf fyrir þá
sem hætta. Jafnframt munu margir neyð-
ast til að yfirgefa eignir sínar sem eru víða
vel uppbyggðar jarðir að húsakosti og
ræktun, en þessi uppbygging gerðist með
aðstoð og hvatningu ríkisvaldsins, þegar
hún fór fram.
Þessa stöðu viðurkennir ríkisvaldið á
þann hátt að bændum eru boðnar greiðslur
fyrir þann sauðfjárfullvirðisrétt sem tek-
inn er úr umferð, jafnframt því sem ýmis
önnur framlög verða veitt til nýrrar at-
vinnuuppbyggingar og kaupa á jörðum
sem seljast ekki á frjálsum markaði.
Sú hugsun ríkti hér á landi langt fram
eftir 8. áratug aldarinnar, eins og víðar í
heiminum, að framleiða bæri eins mikið af
búvörum og tök væru á til að fullnægja
þörfum þjóðarinnar og handa sveltandi
heimi. Þetta gaf bændum öryggistilfinn-
ingu sem fæsta grunaði að svo fljótt ætti
eftir að snúast í andhverfu sína og raun
varð á. Það hefur nú gerst og það krefst
þess að sá hugsunarháttur sem áður ríkti sé
tekinn til endurmats. Kostirnir sem fjár-
bændur standa andspænis eru annars veg-
ar að missa þá föstu jörð undir fótum sem
áður ríkti, eftir að vernd hinnar óheftu
framleiðslu á föstu verðlagi er ekki lengur
fyrir hendi, eða berjast áfram í mun minna
vernduðu rekstrarumhverfi, þ.e. í meiri
samkeppni við aðrar búgreinar og að lík-
indum opnari markaði fyrir erlendum
samkeppnisvörum. Þetta krefst sveigjan-
legri verðlagningar en hingað til og aukins