Freyr - 01.03.1994, Síða 31

Breytingar á ytra umhverfi land-
búnaðarins og afleiðingar þess
- EES og GATT -
Gunnlaugur Júlfusson, hagfrœðingur Stéttarsambands bœnda
í eftirfarandi samantekf verður farið yfir þœr breytingar sem EES samningurinn og GATT
samkomulagið hafa á ytra umhverfi landbúnaðarins og hverjar afleiðingarnar geta orðið.
1. EES samningarnir.
I upphafi viðræðna um Evrópskt
Efnahagssvæði og lengi fram eftir
samningaviðræðunum var því haldið
fram af íslenskum ráðamönnum að
EES samningurinn myndi ekki hafa
nein áhrif á rekstrarumhverfi land-
búnaðarins. Síðan hefur komið í ljós
að þar var nokkuð ofsagt, og verður
farið yfir það í grófum dráttum hér á
eftir.
Það eru aðallega fjögur atriði sem
vega þyngst hvað varðar landbúnað-
inn, sérstaklega eins og staðan er í
dag. Þau eru sem hér segir:
* Jöfnunargjöld á innfluttar búvör-
ur
* Garðyrkjan og staða hennar
gagnvart innflutningi.
* Verslun með jarðir og land.
* Endurskoðun ákvæða um inn-
flutning búvara.
Hér verður farið yfir helstu efnis-
atriði þessara fjögurra þátta:
1.1. Jöfnunargjald á innfluttar
búvörur.
Á fríverslunarlista íslands munu
bætast t.d. jógúrt með íblöndunar-
efnum, smjörlíki og jurtaolíur (sé
innihald smjörfitu á bilinu 10-15%)
og matvæli sem innihalda allt að
20% af kjöti (t.d. pasta með fyll-
ingu). Við fáum undanþágu frá frí-
verslun með rjómaís og annan ís, svo
og frá tollflokki sem inniheldur
Smjörva og Létt og laggott. Að öðr-
um kosti næði samningurinn til Vs
hluta mjólkurframleiðslunnar. Því
er öðrum mjólkurafurðum en jógúrt
haldið utan við fríverslun.
Óvíst er hvort íslensk stjórnvöld
hafi möguleika á að leggja jöfnunar-
Gunnlaugur Júlíusson.
gjöld á innflutt jógúrt, vegna þess
hve hrámjólkin er verðlögð hátt við
vinnslu jógúrts hérlendis.
1.2. Staða garðyrkjunnar.
í samnbandi við EES samningana
var samið milli EB og hvers og ein-
staks EFTA lands um svokallaðan
„Cohisionslista“. Hann felur í sér
forgjöf suðrænna EB landa á mörk-
uðum EFTA ríkjanna með garð-
yrkjuvörur. Það var rökstutt með
efnahagsástandi landanna, sem
þyrftu að fá tækifæri til að örva
hagvöxt sinn. Þessir listar eru mis-
munandi fyrir hvert EFTA land.
Það vekur nokkra athygli að á ís-
lenska listanum er að finna mikil-
vægustu afurðir íslenskrar garðyrkju
svo sem tómata, gúrkur og papriku,
á sama tíma og þessar afurðir eru
ekki á norska, sænska eða finnska
listanum. Einnig eru nellikur á list-
anum og eru garðyrkjubændur mjög
uggandi yfir að tollfrjáls innflutning-
ur þeirra geti haft alvarleg áhrif á
verslun með önnur blóm.
„Cohisionslistinn“ er settur
þannig upp að á honum eru tilgreind
ákveðin tímabil, þegar innflutningur
er án tolla. Yfirleitt var reynt að
stemma það þannig af að tollfrjáls
innflutningur væri einungis heimill
þegar innlend framleiðsla væri ekki
fyrirhendi. Núerþaðhins vegarsvo
að landbúnaðurinn er sem betur fer
að aukast eins og aðrar atvinnu-
greinar í landinu. Á síðustu árum
hefur lýsing í gróðurhúsum verið að
þróast tiltölulega hratt, m.a. vegna
þess að samningar hafa náðst við
Rarik um ásættanlegt verð fyrir þá
raforku sem nýtast myndi til vetrar-
lýsingar. Því mun það gerast að toll-
frjálsar afurðir frá Suður-Evrópu
lenda í beinni samkeppni við þær
afurðir sem framleiddar verða hér-
lendis með vetrarlýsingu.
Það hefur þegar komið í ljós að
innflutningur blóma og grænmetis er
ekki bundinn við „suðlæg ríki Evr-
ópubandalagsins", heldur hafa verið
fluttar inn tollfrjálsar vörur frá Holl-
andi, blóm frá Equador og tómatar
frá Marokkó. Það sýnir okkur að
mjög erfitt er að framfylgja því að
slíkir samningar haldi, þegar einu
sinni er búið að opna fyrir tollfrjáls-
an innflutning afurðanna.
Annað atriði sem óljóst er hvernig
verður tekið á er hve lengi má selja
þær vörur sem fluttar verða inn á
tollfrjálsum tímabilum. Geymsluþol
blóma er það mikið að unnt væri að
selja þau löngu eftir að tímabilinu
væri lokið.
5‘94 - FREYR175