Freyr - 01.03.1994, Blaðsíða 33

og á hvaða tegundum ekki er dregið
neitt úr styrkjum.
Með innri stuðningi er átt við all-
an stuðning sem tengist búvöruverði
og beinan stuðning við bændur að
þeim stuðningi undanskyldum sem
tengist framleiðslutakmarkandi að-
gerðum.:
Styrkir sem tengjast eftirfarandi
aðgerðum lenda einnig fyrir utan
niðurskurðinn; almenn þjónusta
eins og rannsóknir, menntun, dýra-
læknaþjónusta og markaðssetning,
birgðahald í varnarskyni, matvæla-
aðstoð, neyðaraðstoð, félagslegar
aðgerðir og aðgerðir sem eiga að
leiða til kerfisbundinna breytinga á
landbúnaðinum. Þær síðasttöldu
mega ekki tengjast framleiðslunni á
neinn hátt.
Sú niðurstaða að styrkir, sem
tengjast á einhvern hátt aðgerðum
til að draga úr framleiðslunni, sleppi
við 20% niðurskurð á samningstím-
anum er árangur af samningavið-
ræðum og samningi milli USA og
EB. Þetta hefur í för með sér að á
þessu 6 ára samningstímabili er hægt
að breyta styrkjakerfinu yfir í stuðn-
ing við framleiðslutakmarkandi að-
gerðir og þannig uppfylla skilyrðin
um 20% samdrátt án þess að draga
úr fjárveitingum til landbúnaðarins.
Þau lönd eru undanþegin reglunni
um 20% niðurfærslu innri stuðnings,
þar sem innri stuðningur er undir
5% af heildarverðmæti landbúnað-
arframleiðslunnar.
í sambandi við innri stuðning eru
einnig settar reglur fyrir mismun-
andi stuðningsform. Þar er fjallað
um eftirfarandi þrjú meginhugtök:
„Gulur stuðningur“ er stuðningur
sem tengist innflutningshömlum og
öðrum stuðningi sem er í tengslum
við framleiðslu, aðföng og fram-
leiðsluþætti. Gulur stuðningur er
reiknður út frá árunum 1986 - 1988.
Hann á að dragast saman um 20% á
samningstímanum fram til ársins
1999 (reiknað í óverðtryggðum
krónum).
„Blár stuðningur“ er niðurstaða
samkomulags milli USA og EB frá
2 Slíkur stuðningur á að tengjast landi og
uppskeru í kornræktinni. í búfjárrækt má
einungis styrkja ákveðinn fjölda dýra.
árinu 1992. Stuðningur í landbúnaði
er „blár“ þegar hann er greiddur
innan framleiðslutakmarkandi að-
gerða, ef hann er greiddur út á til-
tekið land, ákveðinn fjölda húsdýra,
eða allt að 85% af framleiðslunni.
„Bláan“ stuðning má draga frá „gul-
um“ stuðning. Það þýðir að það er
hægt að uppfylla kröfur um niður-
skurð á „gula“ stuðningnum með því
að flytja fjárframlög yfir í „bláan“
stuðning. Stuðningur sem fellur
undir þetta fyrirkomulag verður
ekki færður skipulega niður eins og
„gulur“ stuðningur.
„Grænn“ stuðningur var fyrst
nefndur í texta Dunkels frá því í
desember 1991. „Grænn“ stuðning-
ur má ekki tengjast framleiðslu eða
framleiðsluföngum (t.d. fjölda
dýra). Þetta form er orðið minna
virði eftir að „bláa“ fyrirkomulagið
kom til sögunnar, þar sem það var
svo þröngt sniðið að það kom ekki
að tilætluðum notum.
2.3. Útflutningsbœtur.
Aðildarlönd samningsins sam-
þykkja að lækka útflutningsbætur
um 36% í krónum talið og að lækka
útflutt magn sem nýtur útflutnings-
bóta um 21%. Samdráttur útflutn-
ingsbóta er mældur eftir búgreinum.
Aðgerðirnar eiga að miðast við
meðaltalsútflutning á tímabilinu
1986 - 1988. Varðandi viðmiðunar-
árin er ákveðinn sveigjanleiki. Þar
sem útflutingur var meiri á tímabil-
inu 1991 - 1992 en á fyrrgreindum
viðmiðunarárum er möguleiki gef-
inn til að nota það tímabil til viðmið-
unar. Samt sem áður gildir að sam-
drátturinn á að vera 21% í magni og
36% af upphæð áranna 1986 - 1990.
Áhrif þessa eru að samdráttur í út-
flutningsbótum verður minni en ella
ásamt því að heildarútflutningur á
samningstímabilinu verður meiri.
3. Að lokum.
Hér hefur verið farið yfir þau at-
riði sem eru þyngst á metunum varð-
andi áhrif fyrrgreindra samninga á
íslenskan landbúnað. Þá eru vitan-
lega ótalin þau áhrif sem landbúnað-
urinn verður fyrir eins og aðrar at-
vinnugreinar vegna frjáls flutnings á
vinnuafli, fjármagni, þjónustu og
flutningum samkvæmt EES samn-
ingnum. Það er ljóst að þau áhrif
verða veruleg og ekki séð enn nema í
grófum dráttum hver þau verða.
Enn er óljóst hvaða áhrif GATT
samningurinn hefur á íslenskan
landbúnað eða réttara sagt, hvernig
verði unnið af hálfu stjórnvalda úr
þeim möguleikum og heimildum
sem GATT reglurnar bjóða upp á.
Það liggur fyrir að þær reglur, sem
um var samið á síðustu stigum samn-
ingaviðræðnanna, fela í sér ýmsa
möguleika á aðgerðum, sem munu
létta áhrif þeirra á landbúnaðinn. Þó
verður ekki komist hjá lágmarks
markaðsaðgangi innfluttra vara.
Enn er óljóst hvernig verður staðið
að framkvæmd hans en innflutning-
ur búvara sem bera lágan eða engan
toll hefur áhrif á markaðsstöðu inn-
lendra búvara, enda til þess ætlast
með ákvæðinu.
Niðurstaða GATT samninganna
hefur ótviræð áhrif á stöðu íslensks
landbúnaðar, t.d. að því leyti að
íslensk stjórnvöld hafa ekki lengur í
hendi sér alla ákvarðanatöku varð-
andi innflutning erlendra búvara og
stefnt er að kerfisbundinni lækkun
tollaígildanna. Ákvörðun tollaígild-
anna er heimildarákvæði, þannig að
stjórnvöld eru ekki skuldbundin til
að nýta þau að fullu. Það má því
búast við að ákvörðun þeirra verði
deiluefni í framtíðinni.
Til lengri tíma litið er það mark-
mið GATT samninganna að færa
framleiðslu búvara til þeirra svæða á
jörðinni sem geta annast hana á sem
ódýrastan hátt, án þess að tekið sé
tillit til umhverfismála. Það er þessi
grundvallarstefnumörkun sem við
verðum að gera okkur ljósa og það
væri beinlínis hættulegt að horfast
ekki í augu við þessa staðreynd.
GATT samningurinn felur ekki í
sér neina tryggingu fyrir því að næsta
umferð verði „græn“, þannig að um-
hverfismál verði látin hafa áhrif á
verðlagningu búvörunnar í alþjóða-
viðskiptum. Að verslun verði vegin
og metin með tilliti til umhverfis-
mála er þó nefnt á ýmsum stöðum í
samningstextanum.
5*94 - FREYR177