Freyr - 01.08.1995, Blaðsíða 19

tölum um kostnað og tekjur á búreikningsbúum Hag-
þjónustu landbúnaðarins fyrir árið 1993.
í dæminu í töflu 1 eru sauðfjárbú úr búreikningum
Hagþjónustu landbúnaðarins fyrir árið 1993. Hér er
reiknuð út greiðslugeta á ærgildi miðað við tvær
mismunandi meðal bústærðir og miðað við það að
launakrafa á ærgildið sé hin sama á báðum búum, óháð
bústærð. Launakrafa á ærgildið var 4.095 kr. samkvæmt
gildandi verðlagsgrundvelli 1993. (Þessi liður er 4.115
kr. 1. september. 1994).
Tafla 2 sýnir útreikninga á þeim tekjum sem fást
myndu eftir eitt eða fleiri ár, færðar til núvirðis eða
verðmæti dagsins í dag m.t.t. vaxtastigs. Meðal-
raunvextir af verðtryggðum skuldabréfum munu vera
um 8,9%. Gerð er krafa til þess að kaupin á greiðslu-
markinu skili þessum vöxtum ásamt 3,6% umframvöxt-
um sem eru til þess að mæta þeirri áhættu sem felst í
kaupunum. Áhættan hér felst t.d. í væntanlega áfram-
haldandi flötum niðurskurði á greiðslumarki sauðfjár-
bænda. Ekki er gert ráð fyrir að fjárfest sé í byggingum
og að fjölgun bústofns nemi ekki meiru en tekjufærslan
vegna bústofnsaukningar í þessu dæmi. Þá rennur
búvörusamningurinn út árið 1998 þannig að framtíð
sauðfjárræktarinnar er óviss.
Eins og taflan sýnir getur stærra búið greitt aðeins
meira fyrir greiðslumarkið en það minna, en þar munar
þó ekki miklu. Ef launaliðurinn er lækkaður eykst
greiðslugetan.
Fjárfestingar í vélum og tœkjum
Er svigrúm til þess að endurnýja vélar og tæki? Þarf
að endumýja og þá hvenær? Hægt er að leggja mat á
endumýjunarfjárfestingar og hvort það borgi sig að
endumýja. Útreikningar í einfaldasta formi ganga út á að
reikna og bera saman kostnað við að eiga gömlu vélina
áfram eða að selja hana og kaupa nýja. Ef ætlunin er að
endumýja gamla vél er fyrst reiknaður út árlegur
kostnaður við hana. Vextir og afskriftir reiknast út frá
markaðsverði hennar, þ.e. því verði sem vélin myndi
seljast á í dag. Ástæðan fyrir því er sú að valið stendur
á milli tveggja möguleika:
- að nota gömlu vélina áfram og/eða
- að selja hana og kaupa nýja.
Sé fyrri möguleikinn valin er söluverði gömlu
vélarinnar/órnad, þ.e. það fé sem fengist hefði við sölu
er bundið áfram í gömlu vélinni. Lítum á tilbúið dæmi:
Jón bóndi á gamla sláttuvél sem hann ætlar að endist
honum í a.m.k. tvö ár enn. Hann getur fengið sem svarar
1 Framlegð er einföld aðferð til þess að meta arðsemi búsins. Með
arðsemi er átt við hve miklu hver framleiðslueining eða búið sem heild,
skilar upp í fastan kostnað og laun að breytilegum kostnaði greiddum.
2 Meðalvextir skv. upplýsingum frá Seðlabanka íslands eru 8,9% á
verðtryggðum skuldabréfum, í júní 1995 að viðbættum 3.6% til að
mæta áhættuþáttum fjárfestingar.
10.000 kr. ef hann skiptir henni upp í nýja sem kostar
90.000 kr. Áætlað er að nýja vélin myndi endast í 8 ár
og að þeim tíma liðnum yrði hægt að selja hana á 12.000
kr. Rekstrarkostnaður gömlu vélarinnar er 15.000 kr. á
ári en 3.000 kr. á nýju vélinni. Reiknivextir eru 12,5%.
Út frá þessum upplýsingum reiknar Jón út árlega
meðalvexti og gerir áætlun:
Árl. vaxtakostnaður
Gömul vél ........
(10.000+ 0)x 12,5
2 x 100
Árl. vaxtakostnaður
Ný vél ...........
(90.000+12,000) x 12,5
2 x 100
625 kr.
6.375 kr.
Síðan reiknar Jón meðalkostnað á ári við hvora vél, að
meðtöldum vöxtum:
Gömul vél Ný vél
Meðalvextir (12,5%) ..........
Afskrift gömul vél = 10.000/2 ...
Afskrift ný vél (90.000-12.000)/8
Annar kostnaður/rekstur viðhald
625 kr. .6.375 kr.
5.000 kr.
9.750 kr.
15.000 kr. 3.000 kr.
Samtals
20.625 kr. 19.095 kr.
Þegar staðið er frammi fyrir því að þurfa að endurnýja
gömul tæki er ágætt að hafa þá reglu í huga, að þegar
kostnaður við gömlu tækin er orðin meiri heldur en
kostnaðurinn við að fjárfesta í nýjum, er orðið tímabært
að endurnýja þau.
Samkvæmt útreikningum Jóns, borgar sig því fyrir
hann að endurnýja vélina þar sem árlegur kostnaður við
nýju vélina er minni en árlegur kostnaður við þá gömlu.
Lokaorð
Hér að framan eru sett upp dæmi til leiðbeininga,
annars vegar um hver greiðslugetan er fyrir ærgildið í
greiðslumarki miðað við tiltekna bústærð og launakröfu,
og hins vegar hvort endumýjun gamalla véla borgi sig.
Á því augnabliki sem áætlun um fjárfestingu er gerð
getur hún verið „rétt“, og tímabær miðað við þær
aðstæður er ríkja í rekstrarumhverfi búsins. Hafa ber í
huga að það verður alltaf ákvörðun og mat hvers og eins
bónda hvort rekstur hans geti staðið undir fjárfestingum.
Valið stendur alltaf milli tveggja möguleika, að
endurnýja (fjárfesta) eða að láta það eiga sig. Því er
mikilvægt að huga vel að áætlanagerðinni áður en
fjárfest er, því að kapp er best með forsjá.
8. '95 - FREYR 331