Freyr - 01.08.1995, Blaðsíða 35

Nöfn kúnna
Jón Viðar Jónmundsson
Það hefur um aldir verið góður siður bœnda á íslandi að gefa búfé sínu nöfn. Fyrir
íslenskum bœndum hefur hver og einn einstaklingur í hjörðinni haft sín einkenni
og gripirnir oft dregið nöfn af þeim. Þessar nafngiftir endurspegla því margt og
segja sína sögu.
í skrám sem tengjast skýrsluhaldi
búfjárræktarinnar hafa í áranna rás
safnast saman miklar upplýsingar
um nafngiftir gripa. Þessar upp-
lýsingar hafa til þessa lítið verið
skoðaðar þó að þar rnegi vafalítið
lesa ýmsan fróðleik.
Fyrir skömmu kannaði ég hvaða
nöfn á kúm væri að finna í skýrslum
nautgriparæktarfélaganna. Þær upp-
lýsingar sem ég hafði þar aðgang að
voru nafngiftir kúnna sem voru á
skýrslum félaganna árið 1990 og
hafa komið á skýrslu frá þeim tíma.
Þarna var samtals að finna um það
bil 4500 mismunandi nöfn. Aðeins
sárafá bú er að finna hér á landi þar
sem kýrnar hafa einungis númer en
engin nöfn.
Um leið var einnig mögulegt að fá
yfirlit um hvaða nöfn væru algeng-
ust. Hér á eftir hefur verið tekinn
saman listi um þau nöfn sem oftast
koma fyrir og hversu oft og sýnir
hann þau nöfn sem 100 kýr eða
fleiri báru. Þegar þessi listi er skoð-
aður er áberandi hve mörg af nöfn-
unum sem algengust eru eru þau
nöfn sem ráðast af lit eða öðrum
útlitseinkennum kúnna. Þetta á við
um öll algengustu nöfnin, öll þau
nöfn sem koma fyrir oftar en 500
sinnum, en loks á eftir þeim nöfnum
kemur nafn Búkollu á listanum.
Jafnframt því að fá yfirlit um nöfn
var einnig skoðað hvort einhver
nöfn væru landshlutabundin. Slík
nöfn voru fremur fá af þeim nöfnum
sem teljandi fjöldi gripa ber.
Meginhluta kúnna er að finna í
tveimur landshlutum; á Suðurlandi
og Norðurlandi. Nokkur nöfn má
samt finna sem virtust öðru fremur
vera bundin öðrum af þessum tveim
landshlutum. Af nöfnum sem virt-
ust fyrst og fremst vera „sunnlensk"
samkvæmt þessu má nefna: Blúnda,
Embla, Framtíð, Frú, Hátíð, Kæna,
Kápa, Kráka, Lús, Messa, Mygla,
Nýpa, Orka, Rín, Reyður. Rófa,
Skrauta, Sleggja, Smella, Spurning,
Suga, Tígla, Tauma, Væta og Þöll.
Af „norðlenskum“ nöfnum má
hins vegar nel'na t.d.: Agnes,
Blóma, Brún, Dreyra, Eygló, Gæf,
Gletta, Gullhúfa, Gyða, Hýra,
Karta, Lappa, Ljótunn, Menja,
Molda, Rikka, Sæka, Sæunn,
Skugga, Tía, Túlla og Æsa.
Algengustu nöfn á kúm, sjá texta
Nafn Fjöldi Nafn Fjöldi Nafn Fjöldi
Branda 785
Huppa 553
Kola 551
Stjarna 535
Skjalda 517
Skrauta 503
Búkolla 493
Dimma 481
Rauðka 442
Búbót 425
Sokka 420
Lukka 417
Hyrna 368
Gæfa 324
Laufa 288
Rós 285
Tinna 283
Nótt 281
Blesa 275
Skessa 272
Ljómalind 263
Húfa 258
Von 258
Hosa 247
Gríma 246
Skotta 237
Frekja 235
Dumba 233
Sunna 232
Perla 231
Leista 223
Lind 222
Grána 221
Freyja 215
Blfða 214
Síða 209
Flóra 201
Sóley 191
Mána 190
Ósk 190
Hjálma 186
Reyður 186
Snotra 186
Hrefna 184
Baula 183
Snót 183
Harpa 176
Surtla 176
Bauga 175
Krúna 173
Díla 172
Svört 170
Lísa 166
Auðhuntla 165
Kolbrún 163
Rósa 163
Krossa 162
Rönd 159
Bleik 157
Ögn 155
Linda 153
Randalín 151
Góa 147
Ljóma 147
Skvetta 144
Doppa 142
Flekka 140
Rauðbrá 138
Grön 133
Kinna 132
Fjóla 130
Fríða 128
Lóa 117
Bára 116
Lína 116
Brá 115
Glóð 114
Kolla 114
Rauð 114
Toppa 114
Týra 113
Birta 109
Bót 105
Dúfa 104
Randa 104
Kolbrá 103
Hekla 100
8. ’95- FREYR 347