Freyr - 01.09.1998, Blaðsíða 33

Háma rksafu rð i r
og/eða lágmarkskostnaður?
Inngangur
Sveigjanleiki er eitt af lykilorðunum
í sauðfjárrækt í dag. Eftirspum eftir
fersku kjöti kallar á sveigjanlegri
sláturtíma, sem aftur gerir kröfu um
sveigjanleika í burðartíma og öllum
framleiðsluháttum. Þrátt fyrir sveigj-
anleikann er grundvallaratriði fyrir
afkomuna að sýna stefnufestu í fóðr-
un og aðbúnaði, þannig að góð frjó-
semi og mjólkurgeta ánna sé tryggð.
Leiðir að þessu marki geta verið
nokkuð mismunandi, eins og sýnt
var fram á í þeim tilraunum sem sagt
verður frá hér á eftir. Þær voru gerð-
ar í samvinnu bútæknideildar RALA
og Bændaskólans á Hvanneyri á ár-
unum 1986-1991. Þó að nokkuð sé
um liðið frá því tilraununum lauk er
vel við hæfi að rifja niðurstöðumar
upp nú á breytingatímum í sauðfjár-
rækt. Borin vom saman tvö fram-
leiðslukerfi sem hér verða nefnd há-
afurðakerfi (H) og lág-kostnaðar-
kerft (L). Stefanía Bima Jónsdóttir
(1989) skrifaði kandidatsritgerð við
búvísindadeild Bændaskólans á
Hvanneyri um niðurstöður tveggja
fyrstu ára tilraunarinnar.
Effni og aðferdir
Tilraunin var gerð afurðaárin 1986-
87, 1987-88, 1989-90 og 1990-91. í
tilrauninni vom ár hvert 72 ær, 36 í
hvoru kerfi. Leitast var við að velja
æmar m.t.t. aldurs, þunga og holda-

eftir
Jóhannes Sveinbjörns-
son
fóðurfræding á RALA iFw

stiga við upphaf tilraunar ár hvert
þannig að sem mestur jöfnuður væri
í þessum atriðum á milli kerfa. Til-
raunaskipulaginu er lýst í 1. töflu.
Hugmyndin var sú að með því að
seinka sauðburði svo að hann mætti
að verulegu leyti fara fram úti, væri
ásættanlegt að hafa féð í taðhúsum
(kerfi L). Þetta mundi þó þýða að
ullin yrði lítils virði og var hún tekin
af áður en rekið var á fjall í júlíbyij-
un. I kerfi H, þar sem æmar vom á al-
gerri innistöðu í húsum með grinda-
gólfi, var vetrarrúið. Þar sem L-æmar
vom í ullu allan veturinn var talið
óhætt að láta þær ganga við opið.
Vegna þess að fengitíð hófst seinna
hjá L-ánum hófst innifóðmn seinna í
því kerfi. I kerfi H var með öðmm
orðum meginmarkmiðið að tryggja
hámarksafurðir, með tilkostnað inn-
an venjulegra marka. I kerfi L var
markmiðið aftur á móti að lágmarka
tilkostnað, en ullinni var „fómað“.
Spumingin var svo hvort hægt væri
að halda því sem næst sömu fijósemi
og vexti lamba þrátt fyrir hinn lága
tilkostnað.
Beitiland L-ánna var framræst
mýri, nokkuð blaut. Æmar vora
fóðraðar á heyi eftir átlyst, þó fengu
H-æmar að leifa ívið meira en L-
æmar. Sambærilegt hey að gæðum
var notað í báðum kerfum á hverjum
tíma. Fiskimjöl, graskögglar og
kjamfóðurblöndur var einnig notað
á álagstímum, í þeim tilgangi að: 1)
tryggja gott ástand ánna við fang í
báðum kerfum, sem síðan var fylgt
eftir með nokkurri kjamfóðurgjöf á
fyrstu vikum meðgöngu í kerfi H en
ekki kerfi L; 2) að tryggja góðan
fósturvöxt og mjólkurgetu ánna í
kerfi H með fóðurbætisgjöf á síð-
ustu vikum meðgöngu og um burð,
en treyst var á að nýgræðingurinn
myndi sjá fyrir þessum þörfum hjá
L-ánum. Heygæði vom óvenju lítil
1989-90, svo að þá fengu bæði H og
L ær nokkurn fóðurbæti allan vetur-
inn. Ærnar voru fóðraðar inni að
jafnaði um eina viku eftir burð.
Þetta var þó nokkuð breytilegt eftir
árferði og innifóðmn eftir burð var
að jafnaði meiri í H-kerfinu. Þegar
sauðburði og innifóðmn lauk var
fénu haldið á láglendisbeit á Hvann-
eyri þar til í byrjun júlí þegar því var
ekið á fjall, þar sem það var til um
20. september.
Niðurstöður
Fóðurnotkun. Eins og síðasta línan
í 2. töflu sýnir var heildarfóðumotk-
un ánna í L-kerfinu aðeins 53-71%
Framleiðslukertl 1. tafla. Skipulag tilraunarinnar. Innifóðmn hófst Burðartími Rúningstími Gólfgerð fiárhúsa Innistaða
Há-afurða (H) Seinni hluta Önnur vikan Febrúar/mars Grindagólf Alger innistaða
nóvember í maí og kjallari
Lág-kostnaðar(L) Desember Síðasta vika maí Júlí Taðgólf Ganga við opið
Freyr 1 1/98 - 33