Freyr - 01.12.1998, Qupperneq 38

skekkt. Mælingarnar þurfa hins
vegar ekki nauðsynlega að vera
framkvæmdar með málbandi eða
vog - það hafa verið þróaðar staðl-
aðar matsaðferðir fyrir marga
mikilvæga velferðarþætti. Aðferðir,
þar sem auðvelt er að koma við
endurteknum mælingum og sýna
lítinn breytileika milli matsmanna.
Það er einmitt eitt grunnatriðið í
vísindalegri aðferðafræði.
En hvað er mælt? Svarið er ekki
einhlítt. Helst vildum við mæla allt
sem getur gefíð upplýsingar um
velferð dýrann en mælingin þarf
einnig að vera framkvæmanleg
innan gefíns ijárhags- og tíma-
ramma, hún þarf að vera auð-
túlkanleg og auðskiljanleg. Þannig
eru mælingar á streituhormónum
útilokaðar vegna umfangs mæling-
anna og kostnaðar. Notkun upp-
lýsinga frá sjúkdómaskráningu
dýralækna eru einnig mjög erfiðar
því við vitum að sumir bændur
kalla til dýralækninn við minnsta
grun um veikindi á meðan aðrir
láta langan (fyrir dýrin
þjáningarfullan) tíma líða áður en
doksi er kallaður á vettvang.
Meðal annars af þessum völdum er
mjög erfitt að nýta þessi gögn. Þeir
heilsuþættir sem hægt er að meta
tiltölulega fljótlega eru til dæmis
helti, sár/bólgur, hárafar, exem/lús
og fleira í þeim dúr. Upplagt er að
meta þessa þætti á 3.-4. stiga
samræmdum kvarða er nær frá
eðlilegu ástandi yfir í mjög
alvarlegt ástand.
Heldur verr hefur gengið að þróa
áreiðanlegar atferlismælingar, en
þó má nefna mat á því hve
auðveldlega kýmar standa á fætur,
sem dæmi um fljótlegt og
þokkalega öruggt mat.
Auðveldara er að eiga við
innréttingar og hirðingu því að þar
erum við oftast að eiga við þætti
sem hafa verið rannsakaðir í þaula
síðustu áratugi. Hirðingin getur þó
snúist fyrir okkur, sérstaklega þar
sem við vitum að ef við spyrjum
bændur um hvernig þeir haga
verkum sínum þá segja þeir oftast
hvað þeir vilja gera í stað þess sem
þeir raunveralega gera. Þættir er
snúa að innréttingum eru þægilegir
i mælingu og oft auðtúlkanlegir en
ekki sérlega sértækir.
Fáir rannsóknahópar hafa náð
svo langt að sameina mismunandi
mælingar í eitt velferðarmat, en þó
hefur bæði verið reynt að nota
einfalda samlagningu stiga og
heilbrigða skynsemi. Sitt sýnist
hverjum um hvor aðferðin er betri,
en víst má telja að við eigum eftir
að sjá töluverða þróun á þessu sviði
næstu árin.
Hver eru markmiðin?
Það er nauðsynlegt að mark-
miðin með velferðarmatinu séu
ljós frá upphafí, því að aðferðin
ræðst af markmiðinu. Ef við ætlum
okkur að nota velferðarmatið í
tengslum við markaðssetningu
afurðanna þá þarf matsferillinn að
vera gegnsær og afdráttarlaus -
engin grá svæði. Taka má
velferðarmatið í lífrænni
framleiðslu sem dæmi; þar eru
settar tiltölulega fáar skýrar línur
svo sem að dýrin þurfi að geta
hreyft sig daglega og hafi aðgang
að hreinu þurru legusvæði.
Það má líka hugsa sér að
velferðarmat sé notað af stjórn-
völdum til í tengslum við dýra-
verndunarreglugerðir, eins og
reyndar er gert i Sviss. Þá hentar
betur sveigjanlegra mat, þar sem
gefin eru stig fyrir einstaka
velferðarþætti og bændur eiga kost
á að ná lágmarksstigafjölda á mis-
munandi vegu, eftir aðstæðum á
hverjum stað.
Ef hins vegar ætlunin er að
leiðbeina bændum um hvemig bæta
megi velferðina án tillits til
opinberra staðla, þá er í raun engin
þörf fyrir stigagjöf eða afdráttar-
lausar línur. Það sem bændur hafa
þörf fyrir er huglægt mat, stutt
þekkingu á orsakasamhengi milli
einstakra þátta. Það sem skiptir
höfuðmáli er að bóndinn fái
upplýsingar um hvort velferðin í
hjörðinni sé betri í ár en síðasta ár
og hvernig ná megi enn betri
árangri næsta ár.
Ályktanir
Dýravelferð er þverfaglegt svið
er krefst innsýnar í lífeðlisfræði,
atferlisfræði, byggingarfræði,
heimspeki og tölfræði.
Þótt aldrei verði hægt að "mæla"
dýravelferð nákvæmlega, þá má,
með ásættanlegri nákvæmni, meta
hana með samtvinnun margs konar
aðferða.
Öll umræða um dýravelferð þarf
að taka mið af viðhorfum
framleiðenda annars vegar og
kaupenda afurðanna hins vegar.
MOLAR
Styrkir til landbúnaðar í Bandaríkjunum
Fulltrúadeild Bandarikjaþings
hefur nú afgreitt fjárlög fyrir árið
1999. Samkvæmt þeim var veitt
kreppuaðstoð til bandarísks land-
búnaðar að upphæð um 6 milljarðar
dala eða sem svarar meira en 400
milljörðum ísl. króna, ásamt veru-
legum skattaafslætti til bænda.
Beini kreppustyrkurinn fer til
ýmissa þarfa. Þar má nefna að
3,05 milljörðum dala verður varið
til uppbóta á lágu komverði, þar af
fara 200 milljón dalir í að styrkja
mjólkurframleiðsluna.
Vegna uppskerutjóns, m.a. af
völdum þurrka, verða veittir styrk-
ir að upphæð 1,5 milljónir dala,
875 milljón dalir fara til að bæta
langvarandi uppskerubrest, þ.e. 3
af 5 síðustu árin og 25 milljón dalir
eru veittir Landbúnaðarráðuneyt-
inu til komkaupa vegna hjálpar
sem USA veitir öðrum löndum.
Aðalástæðan þess að nauðsyn-
legt er að grípa til þessara aðgerða
er að eftirspum eftir komi hefur
dregist saman, og verð þess
lækkað í kjölfar þess, vegna efna-
hagsþrenginga í heiminum,
einkum i Austur-Asíu, en Japan,
Suður-Kóreu og fleiri lönd hafa
keypt mikið af komi frá USA,
bæði til manneldis en einkum
skepnufóðurs.
Alþjóða viðskiptastofnunin,
WTÓ, hefur hins vegar bent á að
þessir styrkir séu ekki í samræmi
við síðustu GATT-samninga.
(Internationella Perspektiv nr.
34/1998)
38- FREYR 14/98