Freyr - 01.01.1999, Blaðsíða 37

Rannsóknir á
hrossasjúkdómum
Með auknum útflutningi á íslenska
hestinum hafa gæðakröfur, þar með
taldar heilbrigðiskröfur, aukist á
undanfömum ámm. Sjúkdómar sem
em óþekktir hérlendis geta orðið
mikið vandamál í nýju umhverfi og
duldir gallar geta komið fram við
nákvæma heilbrigðisskoðun í tengsl-
um við sölu. Mikil áhersla er nú lögð
á rannsóknir á hrossasjúkdómum
sem hafa neikvæð áhrif á markaðs-
setningu íslenska hestsins erlendis en
þar ber helst að nefna spatt og
sumarexem. Höfuðmarkmiðið er að
fmna leiðir til fyrirbyggjandi
aðgerða þannig að íslenski hesturinn
standi undir nafni sem hraustur og
endingargóður hestur. Hér á eftir
verður gerð grein fyrir stöðu þessara
rannsókna og ffamtiðarmarkmiðum.
Spatt
Árið 1995 hófst rannsókn á spatti í
íslenskum hrossum. Rannsóknin
miðaði að því að kanna tíðni sjúk-
dómsins og leita orsaka hans. Henni
er nú að mestu lokið og hafa niður-
stöðumar verið kynntar hrossa-
ræktendum í Bændablaðinu og Eið-
faxa. Tvær vísindagreinar hafa verið
skrifaðar um niðurstöður rann-
sóknarinnar og þriðja greinin er i
fæðingu. Að rannsókninni standa
Hólaskóli, Embætti yfirdýralæknir,
Tilraunastöðin á Keldum og Dýra-
læknaháskólinn í Uppsölum.
Spatt er liðsjúkdómur í smáliðum
hækils sem einkennist af bijósk-
eyðingu eða brjóskhrömun sem
síðan leiðir til þess að liðimir kalka
saman. Sjúkdómnum svipar því til
slitgigtar hjá mönnum en er reyndar
að finna í öðrum liðamótum. Smá-
liðir hækils era við eðlilegar að-
stæður stífir og því hefur það ekki
eftir
Sigríði
Björnsdóttur
dýralækni
hrossa-
sjúkdóma
áhrif á hreyfmgar hrossanna þótt þeir
kalki saman. Engu að síður getur
sjúkdómurinn valdið sársauka og þar
með helti. Heltin er oft tímabundin
en getur þó líka orðið langvarandi. í
mörgum tilfellum kalka liðimir
saman án þess að það valdi hross-
unum nokkrum óþægindum.
Aðaleinkenni sjúkdómsins er aftur-
fótahelti sem versnar við beygipróf,
þ.e. þegar hækilliðnum er haldið
krepptum í eina mínútu. Þetta próf er
þó ekki sérhæft fyrir spatt og aftur-
fótahelti getur komið ffarn af öðrum
orsökum. Kalkanir í liðum má sjá á
röntgenmyndum en erfitt er þó að
greina fyrstu stig sjúkdómsins
(bijóskhrömunina) með þeim hætti.
Við greiningu sjúkdómsins er því
bæði stuðst við heltipróf og röntgen-
myndir.
Spatt greindist á röntgenmyndum
hjá um þriðjungi þeirra 614 hrossa
sem tóku þátt í rannsókninni (reið-
hestar á aldrinum 6-12 vetra). Helm-
ingur þeirra sem sýndu röntgen-
breytingar svaraði beygiprófi en hinn
helmingurinn virtist ekkert finna
fyrir liðskemmdunum. Tíðni
röntgenbreytinga jókst jafnt og þétt
með aldri hrossanna, ffá því að vera
18% hjá 6 vetra hrossum og upp í
rúm 50% hjá 12 vetra hrossum.
Þijár kenningar um orsakir sjúk-
dómsins vora prófaðar: í fyrsta lagi
hvort spatt stafi af of miklu álgi á
ung hross, í öðra lagi hvort sjúk-
dómurinn sé arfgengur og í þriðja
lagi hvort hann tengist byggingu
og/eða hæfileikum hrossa. Ekkert
kom ffam sem bendir til þess að
mikil notkun eða álag á ung hross
hafi áhrif á tíðni sjúkdómsins. Hins
vegar komu ffam sterkar vísbend-
ingar um að spatt sé háð erfðum.
Arfgengi á helti eftir beygipróf
reyndist vera um 40%. Tíðni sjúk-
dómsins hækkaði nokkuð effir því
sem hækilliðurinn var krepptari.
Ekkert bendir til þess að sjúk-
dómurinn sé tengdur tölti því að
góðir töltarar höfðu heldur lægri
tíðni en klárgengir og skeiðlagnir
hestar.
Upplýsingarnar, sem nú liggja
fyrir, munu leggja grunninn að því
að hægt verði að finna leiðir til
fyrirbyggjandi aðgerða. Ljóst er að
þar er um langtímamarkmið að ræða
þar sem sjúkdómurinn er mjög
útbreiddur í íslenska hrossastofn-
inum og því verður ekki snúið við í
einu vetfangi. Sú þekking sem við
búum nú yfir nýtist einnig til að
halda tjóninu af sjúkdómnum í
lágmarki. Aukin fræðsla dregur úr
áhyggjum kaupenda sem opna augu
sín fyrir því að hestar geta enst vel
þrátt fyrir kalkanir í smáliðum
hækils.
Næstu skref verða að rannsaka
nánar arfgengi sjúkdómsins og
hvemig megi nýta kynbætur til að
lækka tíðni hans.
í samvinnu við Rannsóknastofu i
erfðatækni við Landbúnaðarhá-
skólann í Uppsölum í Svíþjóð er nú
unnið að erfðagreiningu á spatti.
Vonir standa til að þannig megi
greina veikleika fyrir sjúkdómnum
FREYR 1/99 - 33