Freyr - 01.11.2003, Side 18

♦ Holdstigun ——Hámarkshold Lágmarkshold ■
Mynd 1. Dæmi um holdastigun og samanburð við viðmiðunargildi. Nokkrar kýr i upphafi mjaltaskeiðs og margar kýr
í lok mjaltaskelðs og geldstöðu eru of rýrar.
skeiði hefur áhrif á afurðir þess
næsta. I fóðrun hefur orku- og pró-
teinstyrkur fóðursins og innbyrðis
hlutfall orku og próteins mest áhrif.
I upphafi mjaltaskeiðsins er átgeta
ekki í samræmi við þarfir og kýrin
leggur af. Svarið, sem bóndinn hef-
ur, er að koma til móts við þarfimar
með því að hækka orkustyrk fóð-
ursins, þ.e. að auka hlut kjamfóðurs
á kostnað gróffóðurs. Hár prótein-
styrkur í fóðri hvetur til ntikilla af-
urða og að gripurinn gangi enn frek-
ar á eigin forða.
Alkunna er að holdafar hefur
mikil áhrif á afurðamagn og
heilsufar mjólkurkúa. Kýr í góð-
um holdum hafa tilhneigingu til
að mjólka meira en rýrar kýr. Feit-
um kúm er aftur á móti hættara
við efnaskiptaröskun og fram-
leiðslusjúkdómum en rýrum kúm.
Til að ná viðunandi afúrðum og
góðri heilsu þarf að fara milliveg.
Holdastigun er aðferð til að meta
fituforða mjólkurkúa. Kúm er
gefín einkunn á bilinu 1-5 þar sem
1 táknar grindhoruð og 5 akfeit.
Fimm staðir á kúnni eru notaðir til
að meta holdin; a) þverþorn
spjaldhryggjar, b) neðanverð rif-
bein, c) mjaðmahnútur, d) halarót
og e) setbein. Almennt er talið að
heppilegustu hold séu á bilinu 3-
3,5. Aðferðinni er lýst í grein eftir
Laufeyju Bjamadóttur sem birtist
íFrey 12. tlb. 2001.
Arfgengi mjólkurmagns (þ.e. sá
hluti breytileikans sem stjómast af
erfðum) er tiltölulega hátt. Við
getum því búist við umtalsverðum
framförum gegnum kynbótastarfið
eða um 20-30 lítrum á kú á ári.
Nythæð og
FRAMLEIÐSLUSJÚKDÓMAR
Fyrir skömmu var hér á landi
Klaus Lonne Ingvartsen, sérfræð-
ingur ffá Foulum í Danmörku. í
fyrirlestri, sem hann flutti, tókst
hann á við þá spumingu hvort há
nyt leiði til aukinnar tíðni fram-
leiðslusjúkdóma. Línurnar, sem
hann dró upp, vom ekki skýrar.
Margt bendir til að tiðni júgur-
bólgu og blaðra á eggjastokkum
hækki með aukinni nyt. Ekki er
hægt að staðfesta tengsl hárrar nyt-
ar og annarra sjúkdóma og er or-
saka þeirra frekar að leita í lífeðlis-
fræðilegu ójafnvægi sem hlýst af
ófúllnægjandi fóðrun og aðbúnaði
og að einhveiju leyti erfóum.
Það er einnig reynsla þess sem
þetta skrifar að framleiðslusjúk-
dómar séu síst algengari á þeim
búum sem ná hárri nyt enda má
segja að það sé forsenda fyrir því
að ná góðum árangri að kýmar
séu heilbrigðar. Ohjákvæmilega
er það þó meiri vandi og kallar á
meiri gæðastjómun að fóðra kýr
sem auka nyt mjög hratt eftir burð
og ná mjög hárri dagsnyt.
Gæðastjórnun á kúabúi
Framleiðsluferli mjólkur á kúa-
búi hefst á jarðrækt og endar ekki
118 - Freyr 9/2003