Freyr - 01.11.2003, Blaðsíða 33

Tafla 2. Hlutfall af heildartekjum.
1997 1998 1999 2000 2001 2002
í hlutfalli af heildartekjum:
Hálffastur kostnaður 21,0% 18,8% 19,2% 17,6% 15,7% 15,7%
Breytilegur kostnaður 35,7% 36,5% 33,1% 33,9% * 33,9% 34,5%
Afskriftir véla 8,9% 9,3% 11,5% 9,5% 7,9% 6,7%
Afskriftir fullvirðisréttar 6,8% 7,1% 7,8% 13,4% 13,2% 14,9%
Hagnaður fyrir vexti, laun og afskriftir 51,1% 51,3% 54,3% 54,4% 54,7% 55,3%
Skuldir alls 124,3% 132,1% 135,0% 162,4% 169,4% 204,8%
Fjármagnsgjöld 9,2% 9,4% 11,1% 14,0% 21,2% 17,7%
rekstrarumbótum. Að öðrum þátt-
um óbreyttum er auðvitað gott að
auka framlegðina en breyti menn
búskaparháttum á einhvem hátt
þannig að þeir lækki fastan kostn-
að en auki breytilegan þá lækkar
ífamlegðin en samt gæti arðsemi
rekstrarins aukist. Það hefur
nokkuð borið á því í umfjöllun um
rekstur og afkomu bænda að ein-
blínt hefur verið á of fáar lykiltöl-
ur og heildarsamhengi hlutanna
ekki skoðað.
Innri hagræðing
Afskriftir véla og tækja hafa
lækkað, rekstur véla og tækja hef-
ur einnig lækkað verulega. Þó að
fjárfestingar í vélum og tækjum
hafí lækkað hafa vaxtagjöld ekki
lækkað og námu þau að meðaltal-
i 3,3 milljónum króna eða 16
krónum á hvem framleiddan lítra
af mjólk. Heildarskuldir búanna
eru að meðaltali 38 milljónir
króna þannig að meðal vaxtahlut-
fall skuldanna er 8,65%. Hér er
um heildarvaxtagjöld að ræða
þannig að vístitöluhækkun ársins
er innifalin í tölunni.
Eins og fram hefiir komið hér
fharnar virðist mest af rekstrarbata
kúbænda vera sótt í aukna fram-
leiðslu annars vegar og hins vegar
hagræðingu í kostnaði sem flokkast
sem fastur eða í það minnsta hálf-
fastur. Það liggur einnig fyrir að
framleiðsluaukningin er nokkuð
dým verði keypt þar sem hlutur
vaxtagreiðslna á ffamleiddan lítra
mjólkur hefur aukist verulega
vegna kaupa á ffamleiðslurétti. Ár-
ið 2002 fóm, eins og áður er sagt,
16 krónur af söluverði hvers lítra
mjólkur til greiðslu vaxta og hefur
sú fjárhæð tvöfaldast á síðustu 6 ár-
um. í þessu sambandi ber að hafa í
huga að þetta er hærri fjárhæð en
samanlagður fóðurkostnaður og
áburðarkostnaður en hann telur um
það bil 15 krónur á lítra. Einnig er
hér um hærri fjárhæð að ræða en
fer samtals í svokallaðan hálffastan
kostnað svo sem viðhald húsa og
véla, greidd laun, biffeiðakostnað,
tryggingar og fleira.
Þrátt fyrir þessar tölur er það
ljóst að margir bændur hafa sam-
hliða framleiðsluaukningunni
styrkt stöðu sína. Sá árangur hefur
náðst með því að ýmsir fastir
kostnaðarþættir hafa staðið í stað
eða jafnvel lækkað þrátt fyrir ffam-
leiðsluaukninguna. Ber þar helst
að nefna launaþáttinn en greidd
laun hafa lækkað síðustu sex ár og
ekki einungis sem hlutfall af fram-
leiddum lítra mjólkur heldur heild-
argreiðsla búsins. Samandregin
niðurstaða er að ffamleiðni vinnu-
afls hefur aukist og auk þess fram-
leiðni ýmissa fastra þátta, svo sem
húsnæðis og véla.
Hugleiðingar um framtíðina.
Ekki verður betur séð á gögnum
úr búreikningum en að margir
bændur séu að kaupa fullvirðisrétt
of háu verði. Virðast kaupin stýr-
ast af því að ekki sé um annað að
gera til þess að tryggja framtíðina
og að þeir sem hafí keypt fullvirð-
isrétt og stækkað bú sín hafí grætt
á því og þess vegna sé það skyn-
samlegt. Með sömu rökum hafa
menn reyndar keypt áhættuhluta-
bréf ogjafnvel keðjubréf og ekki
fer miklum sögum af hagnaðinum
af slíkri múgæsingu.
En hvað er “of hátt” verð? Þar
verður reyndar hver að dæma fyr-
ir sig og víst er að aðstæður
manna eru misjafnar. Allir muna
þegar sagt var að 85 krónur væri
of hátt verð, síðan 120 kr., 170 kr.,
200 kr. o.s.frv. Nú er síðasta við-
skiptaverð á fullvirðisrétti 270
krónur og um það verð er a.m.k.
hægt að segja að áhættan er mikil
að kaupa á svo háu verði og lík-
legt er að einhvers staðar í búr-
ekstrinum fínnist betri fjárfesting-
arkostir. Fjárfestingu á þessu
verði og 9% vöxtum er rúm 11 ár
að borga sig upp og er þá miðað
við að skattalegt hagræði nýtist að
fullu næstu 5 ár eftir kaup kvótans
og að öll fjármunamyndun vegna
fullvirðisréttarins fari í að greiða
niður ljármögnuni jafnóðum og
hún myndast. Líklega er í flestum
tilfellum betra að greiða niður þær
skuldir sem hæsta vexti bera en
kaupa fullvirðisrétt á þessu verði.
Þess ber þó að geta að trúi menn
því að rétturinn haldi verðgildi
sínu í þessi 11 ár er ijárfestingin
mun arðbærari en hér er nefnt.
Áður en lagt úr út í kaup á full-
virðisrétti er rétt að velta vel fyrir
sér helstu forsendum framleiðslu-
aukningarinnar, jafnt ytri forsend-
um sem eigin rekstraraðstæðum.
Freyr 9/2003 - 33 |