Freyr - 01.11.2003, Síða 22

finna leiðir til að draga úr hætt-
unni á myndun fitulifrar og súr-
doða. Kýr eru teknar inn í tilraun
tveimur mánuðum fyrir burð.
Allar kýr fá viðhaldsfóðrun að
viðbættu fóðri til fósturmyndunar
tímabilið 8-3 vikum fyrir burð.
Þremur vikum fyrir burð skiptast
kýmar niður í tvo sambærilega
hópa með mismikilli kjarn-
fóðurgjöf (1,5 og 3,5 kg). Um
burð skiptist síðan hvor hópur í
tvær meðferðir með mismunandi
stígandi í kjamfóðurgjöf, annars
vegar 0,3 kg/dag og hins vegar
0,5 kg/dag. Hámarkskjamfóður-
gjöf á dag er 11 kg og gott gróf-
fóður er gefíð að vild. Ahrif
meðferða, sem eru ljórar, eru
greind með því að fylgjast með
holdafari, líkamsþyngd, áti, nyt,
efnasamsetningu mjólkur, blóð-
efnum, ástandi lifrar með líf-
sýnum og frjósemi.
Kýrnar eru vigtaðar og
holdastigaðar vikulega. At er
mælt fimm daga vikunnar. Nyt er
skráð sjálfvirkt alla daga og
efnasamsetning greind vikulega.
Blóðsýni eru tekin vikulega, alls
14 sýni úr hverri kú, en mæling
ýmissa efna í blóði gefur góða
mynd af efnaskiptaástandi lík-
amans. Góð leið til að meta
ástand lifrarinnar er að taka líf-
sýni með nál og stiga fituinni-
hald frumanna undir smásjá. Þrjú
sýni eru tekin úr hverri kú;
þremur vikum fyrir burð, um
burð og þremur vikum eftir
burð.Virkni eggjastokka og þar
með frjósemi er hægt að meta
með styrk kynhormónsins pró-
gesterón í mjólk. Styrkur pró-
gesterón er mældur tvisvar í viku
þar til fang hefur verið stað-
fest.Gert er ráð fyrir að a.m.k. 48
kýr taki þátt í verkefninu. Miðað
við stærð búsins leyfir umfang
tilraunarinnar ekki að henni sé
lokið á einum vetri og eru áætluð
verklok vorið 2004.
Samantekt - Áhersluatriði í
FÓÐRUN TIL AÐ STUÐLA
AÐ GÓÐU HEILSUFARI
Fóðrun í seinni hluta mjalta-
skeiðsins á að miðast við það að ná
upp viðunandi burðarholdum áður
en i geldstöðuna er komið. Tvennt
vinnst við þetta. I íyrsta lagi eru
efiiaskiptin hagkvæmari til holda-
söfnunar meðan kýrin mjólkar og í
öðru lagi er óæskilegt að kýr safni
holdum í geldstöðu. Holdasöfnun í
geldstöðu leiðir til fitusöfhunar í lif-
ur og röskunar á eðlilegri starfsemi
hennar. Þegar átgeta minnkar og
fóðurþarfir aukast síðustu þijár vik-
umar fyrir burð þarf að auka orku-
styrk fóðursins. Almenn ráðgjöf
hingað til hefur ofmetið átgetu þetta
timabil og þar ineð vanmetið þörf á
fóðri með háum orkustyrk. Líklega
er flestum kúm gefið kjamfóður
sem nemur 1,5-2,0 kg/dag síðustu
vikuna fyrir burð. Erlendar rann-
sóknir á þessu sviði eru nokkuð
misvísandi en flestar niðurstöður
sýna að aukin kjamfóðurgjöf síð-
ustu vikumar fyrir burð hafi jákvæð
áhrif á afurðir og heilsufar.
Kjamfóðurgjöf í mjólkurfram-
leiðslu hér á landi hefúr aukist
mikið undanfarin ár og nú liggur
hámarks kjamfóðurgjöf hjá fram-
sæknum bændum á bilinu 10-12
kg á kú á dag eða um 50-60% af
heildaráti þurrefnis. Skiptar skoð-
anir em um það hvemig eigi að
haga kjamfóðurgjöf eftir burð,
einkum á þetta við um það hve
hratt eigi að auka gjöfina. Vonandi
fæst svar við þessari spumingu í
tilrauninni sem nú er gerð á Stóra-
Ármóti. Til að koma í veg fyrir
miklar sýrustigssveiflur í vömb-
inni er best að skipta dagskammt-
inum í marga hluta og gefa kjam-
fóðrið aldrei á tóma vömb.
Nú er algengast að gróffóður og
kjarnfóður sé gefið aðskilið.
Þessi fóðmnaraðferð er fúllþróuð
og ekki hægt að búast við ffekari
framfömm. Eðlilegt ffamhald er
að fara yfir i heilfóðrun sem hefúr
ótvíræða kosti fram yfir hefð-
bundna fóðrun:
1. Aukin nákvæmni í fóðrun.
Vagninn er útbúinn með vigt
og er hver fóðurtegund vigtuð.
Hægt er að búa til einsleita
heilfóðurblöndu þar sem tekið
er tillit til efnasamsetningar
fóðurtegundanna og vankant-
amir sniðnir af með íblöndun
bætiefna sem oft er erfitt að
gefa á annan hátt.
2. Át þurrefnis eykst miðað við
aðrar aðferðir. Skýringin á
þessu er sú að með heilfóðmn
fæst aukin samhæfing á effia-
skiptum í vömb, minni sýmst-
igssveiflur og aukið niðurbrot á
tréni.
3. Heilfóðmn hefur jákvæð áhrif
á mjólkurmagn, efnasamsetn-
ingu mjólkur og framleiðslu-
sjúkdóma.
4. Heilfóðmn gefúr aukna mögu-
leika á að tæknivæða gjafir.
5. Hægt er að auka fjölbreytni í
vali fóðurtegunda.
Heilfóðrunaraðferðin er ekki
gallalaus. Þar má nefna:
1. Til heilfóðurgerðar þarf sér-
stakan búnað og miðað við
stærð meðalkúabús á Islandi er
hér um umtalsverða fjárfest-
ingu að ræða.
2. Heilfóðurvagninn þarf að vera
innandyra, sem kallar á meira
húsnæði. Á móti kemur að
gangarými í fjósi getur sparast.
3. Gróffóður þarf að vera saxað
og þess vegna þarf sérbúnað
fyrir rúllur.
4. Á litlum búum getur verið erfitt,
eins og með fleiri fóðmnarað-
ferðir, að mismuna kúm í fóðri.
Það er von inín að þróa megi heil-
fóðrun fyrir íslenskar aðstæður und-
ir rannsóknaþemanu „Fóðrun til há-
marksafúrða“ sem nú er starfað eftir
á Tilraunabúinu á Stóra-Ánnóti.
122 - Freyr 9/2003