Freyr - 01.11.2003, Side 35

Samvinna milli býla
ukið samstarf milli býla
getur létt mönnum lífið
og verið ein leið til að
bæta afkomuna. Það sem hér
fer á eftir byggist á reynslu frá
Danmörku þar sem bændur
nota þjónustu vélamiðstöðva
og/eða eiga samstarf við aðra
bændur um rekstur véla, sam-
eiginlegt fjós o.s.frv.
A: Hvers vegna samnýting
véla?
Það eru tvær ástæður til þess að
danskir bændur kjósa að skipta
við vélamiðstöðvar eða eiga vélar
með öðrum bændum.
Hin fyrri er vonin um bœttan
liag. Vaxandi kostnaður eykur
kröfur um að nýta fjárfestingamar
betur. Það felst nokkur stærðar-
hagkvæmni í því að tveir bændur
byggi sér íjós saman eða að menn
eigi saman vélar, svo sem bindivél
eða haugsugu.
Hin ástæðan er áhugi manna á
að deila ákvörðunum og ábyrgð
með starfsbræðrum sínum. Bænd-
um fækkar jafnt og þétt og jafn-
framt vinnur makinn oft utan
heimilisins. Þess vegna er enginn
nálægur til að ræða við um bú-
skapinn frá degi til dags og það
sem þar kemur upp. Samvinnan
gefúr gott tækifæri til þess. Auk
þess er fólgið öryggi í því þegar
upp koma veikindi eða í fríum ef
annar bóndi þekkir vel til búsins
og reksturs þess. Bændur sem hafa
reynslu af þessu samstarfi segja að
þar séu hin “mjúku gildi” a.m.k.
jafn mikilvæg og hin rekstrarlegu,
ekki síst fyrir makann.
B: Hvers konar samstarf?
Nú til dags er samstarfsflóran
mjög íjölbreytt, allt frá því að ein
vél sé í sameign tveggja bænda
upp í samstarf með réttindum og
skyldum um sameiginlegt fjós og
sameiginlega framleiðslu. Hér á
eftir fylgja nokkur dæmi um það
hvemig skipuleggja má samstarf.
Sameign um vélar
Tveir bændur eða fleiri kaupa
saman vélar. Þeir eiga hins vegar
hver sína jörð, áhöfn og mjólkur-
kvóta. Vélamar eru leigðar hverj-
um bónda samkvæmt samningi
sem þeir hafa gert um reksturinn.
Kostnaði við viðhald, vexti og af-
skriftir er deilt niður á eigendur
þannig að endar nái saman.
Hver bóndi notar vélarnar sjálf-
ur eða greiðir öðmm fyrir vinn-
una. Gengið skal frá því fyrir
fram, hver má nota vélina og hve-
nær. Einnig má semja um það að
áhættan við að fóður verði of
blautt deilist á alla aðila og ekki
einungis á þann sem var svo
óheppinn að heyja í votu veðri.
Vélamar geta einnig verið í eigu
eins bóndans. Sá bóndi rekur þá
vélamiðstöð sem aflar sér tekna
með því að vinna fyrir aðra bænd-
ur gegn greiðslu.
„Netverks“ samstarf um
VÉLAEIGN
Tveir eða fleiri bændur eiga hver
sína vél eða tæki, en semja um að
einn kaupi bindivél, annar múga-
vél en hinn þriðji mykjudreifara.
Menn taka síðan vélar á leigu hver
hjá öðrum og standa straum af
kostnaðinum eftir notkun hvers og
eins. Þetta fyrirkomulag krefst ein-
ungis þess að samið sé um leigu-
verð og það hver kaupi hvaða vél
meðan samstarfið stendur.
Sameiginlegt fjós
Tveir bændur eiga hvor um sig
gamalt fjós fyrir 30-35 kýr hvor,
reftir
Jens Norup
hagfræðiráðunaut,
LandboFyn,
Danmörku
ásamt tilheyrandi mjólkurkvóta.
Þeir ákveða að byggja sameigin-
legt fjós yfir þær áhafnir sem þeir
eiga um leið og þeir ákveða að
kaupa meiri kvóta. Hugsanlega er
unnt að nýta gömlu fjósin til upp-
eldis, sem hlöður eða í annað.
Allar tekjur og gjöld af búrekstr-
inum eru sameiginlegar. Sameign-
arfélagið greiðir árlega leigu fyrir
nýja fyósið sem svarar til vaxta og
afskrifta. Þær tekjur, sem eftir eru,
eftir að tryggingar, viðhald o.s.frv.
hefúr verið greitt, skiptast milli
bændanna tveggja eftir því hve
mikið þeir hafa lagt í búið, af rækt-
arlandi, kvóta og vinnuffamlagi.
Samstarfssamningurinn tryggir
þeim fasta frídaga og sumarfrí, og
sinnir þá hinn Qósverkunum.
Samningurinn verður einnig að
gilda til langs tíma þar sem um
mikla Qárfestingu er að ræða í
nýja fjósinu.
Með þessu ná þeir miklum
spamaði miðað við að hvor um sig
byggði sér sitt fjós, auk þess að
þeir skapa sér öryggi varðandi
fasta ffídaga, sumarfrí og veikindi.
C: Kostir og ókostir
Kostimir við samvinnu/sameign
em þeir að vélar og byggingar nýt-
ast miklu betur, jafnvel þó að
nokkuð langt sé á milli jarðanna.
Það krefst þess þó að bændumir
séu ekki smámunasamir þar sem
það er ekki auðvelt að skipta arð-
Frh. á bls. 34
Freyr 9/2003 - 35 |